Op dat moment stond voor mij vast dat Spanje zou doorstoten tot de corona-wereldtop. Niet dat we bij ons thuis een glazen bol hebben. En ik heb ook geen idee of er ooit verantwoord wetenschappelijk onderzoek naar handen wassen in Spanje is verricht.

Mijn prognose was op iets anders gebaseerd. Ik heb de voorbije 25 jaar een deel van mijn vrije tijd gewijd aan een onderzoek dat weliswaar volstrekt onwetenschappelijk is, maar dat desondanks interessante inzichten kan opleveren over de vraag waarom het virus zich zo goed thuisvoelt in Spanje.

Het onderzoek bestond uit het bezoeken van openbare wc’s in alle mogelijke metropolen en uithoeken van dit land. De gehanteerde onderzoeksmethode was die van wat sociologen ”participerende observatie” noemen. Dat wil zeggen dat ik al die wc’s niet alleen bezocht, maar dat ik tijdens die bezoekjes ook zelf ging plassen.

Deze werkwijze biedt belangrijke voordelen. Ten eerste wek je op die manier geen argwaan bij de overige wc-gebruikers – dat zou hun gedrag kunnen beïnvloeden. Ten tweede kun je er iets langer verblijven, en dus meer waarnemingen verrichten.

De resultaten waren schokkend. Tot mijn verbijstering –en die is in al die tijd niet verdwenen, want het went nooit– wast vrijwel geen enkele man in een Spaanse wc zijn handen. Bijna niemand! We hebben het over pakweg 10.000 wc-bezoeken in cafés, bars, restaurants, hotels, op tank- en treinstations en vliegvelden, met een onderzoekspopulatie van enkele tienduizenden mannelijke wc-klanten. En een procent of 90 loopt van de pisbak rechtstreeks naar de uitgang van het toilet, alsof het de gewoonste zaak van de wereld is!

Heb je zelf net je handen gewassen en wil je terugkeren naar de beschaafde wereld, dan kom je voor een dilemma te staan: hoe kom je het toilet uit zonder dezelfde deurknop aan te raken als ontelbare ongewassen handen vóór jou? Is wachten tot iemand anders de wc in- of uitloopt en dan snel door de openslaande deur meeglippen een optie? Of mis ik dan de trein?

Wat misschien ook niet iedereen zou verwachten: een eenvoudig of nonchalant uiterlijk is geen garantie voor minder handen wassen. Sterker nog: onder dragers van pakken, stropdassen en parfum bleek het percentage handenwassers nog treuriger te zijn dan bij de mannelijke bevolking als geheel.

Inmiddels staat Spanje stevig in de wereldtop van coronabesmettingen en -slachtoffers. De quarantaine waar we nu ruim drie weken in leven heeft de verspreiding van het virus nog niet kunnen stoppen. Of er nu meer handen worden gewassen, is niet bekend. Maar het heeft wel interessante andere fenomenen opgeleverd. Zoals de handel die is ontstaan rond het uitlaten van de hond – een van de weinige redenen waarom mensen nog de straat op mogen. En dat blijkt de koopmansgeest te prikkelen.

Wallapop (een soort Marktplaats) werd overspoeld met advertenties waarin mensen hun hond te huur aanboden. Afhankelijk van type en locatie kon de prijs flink variëren: 10 tot 50 euro. Na protesten van dierenbeschermers en radicale quarantaine-aanhangers werden de advertenties vlug verwijderd.