Vanaf de uitkijktoren aan de noordwestkant van het Kootwijkerzand kijkt boswachter Laurens Jansen van Staatsbosbeheer uit over het stuifzandgebied. „Er is veel gebeurd sinds ik hier de laatste keer was.” Er zijn vliegdennen verwijderd en stukken woekerend tankmos zijn afgeplagd. Alles om de stuivende zandvlakte in stand te houden.

Er is nog iets veranderd in het gebied: sinds ongeveer een jaar loopt hier een wolvin rond. „Je ziet dat de herten alerter zijn en zich meer concentreren in groepen”, vertelt Jansen. „En af en toe vind je een karkas van een buitgemaakt hert.” De weinige ecologen die niet blij zijn met de komst van de wolf, worden overstemd door de wolvenliefhebbers.

Schapenhouders zijn minder blij met de wolf. Zo moet de schaapskudde op de Hoog Buurlose Heide, hier niet ver vandaan, beschermd worden met stroomgaas.

Prooi van honden

Wat echter minder aandacht krijgt, is dat vele schapen ten prooi vallen aan honden. Volgens Maurice LaHaye van stichting Wolven in Nederland zijn dat er maar liefst 4000 tot 13.000 per jaar. Tomas van Dijk van de Volkskrant stelde na broncontrole dat aantal bij: de getallen zijn inclusief gewonde maar overlevende schapen (ongeveer de helft van het aantal) en schapen die ten prooi vielen aan vossen.

BIJ12, een organisatie die taken uitvoert voor de provincies, houdt een lijst bij met meldingen van gedode schapen. In 2019 bleken 117 schapen gedood zijn door een wolf, 55 schapen door een hond en drie door een vos. Daarnaast waren er nog zes onidentificeerbare gevallen. Wolvenslachtoffers worden misschien in verhouding vaker gemeld dan hondenslachtoffers. Maar het aantal schapen dat ten prooi valt aan honden zou zo maar geschat kunnen worden op 1500 tot 6000 per jaar.

Moedeloos

In de vrije natuur worden jaarlijks tientallen reeën en herten doodgebeten door een loslopende hond, meldde EenVandaag vorige maand. Boswachters worden er moedeloos van en gaan meer boetes uitdelen aan eigenaren van loslopende honden.

Jansen heeft die bevoegdheid niet, maar hij spreekt bijna dagelijks mensen aan op het niet aanlijnen van hun hond. Zo-even sprak hij nog met een collega over een bij Stroe gevonden hinde, achtervolgd en doodgebeten door een hond. „Soms loopt een ree zich tijdens een achtervolging dood tegen een hek of komt hij onder een auto terecht. Ook worden reekalfjes doodgebeten.” Het probleem is echter handhaving: er is nog geen geld voor extra buitengewone opsporingsambtenaars (boa’s).

Terwijl Jansen uitkijkt over het Kootwijkerzand, waar de eerste leeuweriken hun lied laat horen, klinkt in de verte hondengeblaf. Even later komen er twee middelgrote honden achter een stuifheuvel vandaan rennen, gevolgd door hun baasje. Als ze dichterbij gekomen zijn spreekt de boswachter de vrouw aan: „Weet u dat honden hier niet los mogen lopen?” Nee, dat wist ze niet. „Er staan bordjes. De broedtijd begint en grondbroedende vogels zijn erg kwetsbaar.” Hij vertelt dat er hier op de Midden-Veluwe drie losloopgebieden zijn. De vrouw lijnt de honden aan, groet vriendelijk en vertrekt.

Vertroebelen

Vooral op stuifzand en heide is verstoring door honden (en wandelaars) een probleem. Maar ook in vennen, waar zwemmende honden het water vertroebelen en amfibieën verjagen. In waterrijke gebieden jagen loslopende honden regelmatig zwermen vogels op.

Jansen: „De provincie Gelderland werkt in samenspraak met onder meer gemeenten, Staatsbosbeheer en het IVN aan een Veluwebreed recreatiezoneringsplan. Straks zullen we veel voorlichting geven over welke gebieden toegankelijk zijn en onder welke voorwaarden.”

Losloopgebieden

Reeën mijden de hondenlosloopgebieden, is ook de ervaring van Jan Tupker, beheerder buitengebied bij de gemeente Soest. Gebied De Lange Duinen heeft een recreatieve functie en daar zijn beduidend minder vogels, hagedissen, insecten en korstmossen dan erbuiten.

Vanuit milieuoogpunt worden af en toe zorgen geuit over verruiging van (bos)bermen door stikstofrijke hondenpoep, en de vervaardiging van onder meer hondenvoer kost volgens Milieu Centraal gemiddeld 1 procent van het totale energieverbruik per huishouden. Ook zaken om in gedachten te houden bij de overweging om al dan niet een hond aan te schaffen.

Boswachter Jansen: „Mensen, ook hondenbezitters, moeten kunnen genieten van de natuur. Als iedereen zich aan de regels houdt kunnen ook kwetsbare dieren overleven.” Het zou jammer zijn als de leeuweriken en nachtzwaluwen de van de Veluwe verdwenen tapuit en duinpieper achternagaan.

Hondenbelasting

In 2020 heffen nog maar 193 gemeenten hondenbelasting, meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) onlangs.

„Handhaving kost meer geld dan de belasting oplevert”, licht Franka Rijtma van de Friese gemeente Waadhoeke toe. „En een aanval op schapen komt zelden voor.” Op 2 december vorig jaar werden in die gemeente bij het dorp Slappeterp 38 schapen doodgebeten, de ergste hondenaanval van 2019 in Nederland.

Gemeente Barneveld, waar het Kootwijkerzand onder valt, heft nog wel hondenbelasting, al geeft beleidsmedewerker Daphne van Hagen aan dat er discussie over is.

Voorstelbaar is de belasting te handhaven als soort milieuheffing, en daar katten- en paardenbelasting aan toe te voegen. Beleidsmedewerker Van Hagen: „Dit is inderdaad een jaar of tien geleden geopperd; daar is toen verder niets mee gedaan. Maar wat niet is kan komen.”

rd.nl/hondenbelasting

Verantwoord honden houden

Hoe kijken hondenclubs aan tegen de problematiek?

„Wij promoten het verantwoord houderschap van honden”, reageert woordvoerder Paul Peeters van Raad van Beheer op Kynologisch Gebied in Nederland. „Daar hoort ook bij dat honden aangelijnd zijn waar dat moet en dat de honden onder controle staan van hun baas.” Om dat te bereiken biedt de organisatie diverse cursussen aan op hondenscholen in het hele land.

„Loslopende honden kunnen veel schade toebrengen aan de natuur”, bevestigt Marinus Rooseboom, voorzitter van PDC Jachthonden Gelderland. Dat geldt vooral voor jachthonden, met hun jachtinstinct (prooidrift) en scherpe reuk. Rooseboom raadt eigenaars van een (jacht)-hond dan ook sterk aan een training te volgen om de hond gehoorzaamheid te leren, en de hond alleen los te laten lopen in een losloopgebied.

houdenvanhonden.nl