Kabinet kan leven met beroep op Grondwet
Het kabinet heeft er geen principiële bezwaren tegen dat burgers de rechter kunnen inschakelen om een wet te laten toetsen aan de Grondwet. Dat zei minister De Graaf (Bestuurlijke Vernieuwing) donderdag in de Tweede Kamer tijdens de behandeling van het wetsvoorstel dat dit mogelijk maakt. Het voorstel is een initiatief van fractieleider Halsema van GroenLinks, die haar plan donderdag verdedigde.
De nadelen van de nu voorgestelde constitutionele toetsing wegen volgens De Graaf niet zodanig zwaar dat het kabinet zich zou verzetten. De minister wees erop dat het om een ingrijpende en belangwekkende wijziging gaat. Het lijkt erop dat het voorstel voldoende steun krijgt. CDA, VVD en LPF twijfelen op onderdelen.
Halsema vindt een toetsing van wetten aan de Grondwet belangrijk, omdat de wetgever nooit kan voorzien of een wet in elk individueel geval goed uitpakt. Zij wil dat een burger die zich benadeeld voelt door een wet of een onderdeel daarvan, een beroep kan doen op de Grondwet. De rechter kan dan beoordelen of de wet in hun geval inderdaad hun burgerrechten schaadt. Als het initiatief van Halsema erdoor komt, kunnen burgers elke bestaande of nieuwe wet aan de Grondwet laten toetsen. Ze denkt verder dat de Grondwet daardoor een meer levenddocument wordt.
Dat rechterlijk oordeel betreft alleen het individu zelf maar het kan ertoe leiden dat de wetgever besluit de wet op dat onderdeel te wijzigen. De VVD is beducht dat dit veel reparatiewetgeving zal opleveren. Maar De Graaf denkt niet dat de constitutionele toetsing massaal wordt ingezet, omdat de wetgever al zorgvuldig te werk gaat.
Wetten worden in de regel voorgesteld door de regering, waarbij de Raad van State adviseert, en goedgekeurd door het parlement. Soms voeren politieke redenen de overhand om een bepaalde wet in te voeren. Als een wet eenmaal van kracht is kan niemand daar meer iets aan doen, omdat er een verbod op constitutionele toetsing bestaat. Nederland is daardoor het enige land in Europa dat zijn wetten niet toetst aan de Grondwet. Andere landen hebben daar onder meer een apart hof voor.
Het debat gaat volgende week verder. Daarna moet ook de Eerste Kamer zich nog over het initiatiefwetsvoorstel buigen.