Buitenland

C. F. Beyers Naudé (1915-2004)

De vannacht op 89-jarige leeftijd overleden dr. C. F. Beyers Naudé was een van de belangrijkste bestrijders van de apartheid in Zuid-Afrika. De blanke predikant werd door de (blanke) Zuid-Afrikaanse kerken verguisd, later gerehabiliteerd. Voor zwarten was hij -samen met bisschop Desmond Tutu en dr. Allan Boesak- symbool van de vrijheidsstrijd. Nelson Mandela noemde ”oom Bey” „een held van ons volk, een Afrikaner die voor het hele volk een bron van inspiratie is.”

Redactie buitenland
7 September 2004 11:46Gewijzigd op 14 November 2020 01:36

Christiaan Frederick Beyers Naudé wordt in 1915 geboren als zoon van een predikant van de Nederduits-Gereformeerde Kerk (NG-Kerk). Zijn vader, een van de oprichters van de geheime blanke Broederbond, vernoemt hem naar een generaal met wie hij in de Boerenoorlog had gevochten. De jonge Beyers Naudé treedt in vaders voetsporen. Net als de meeste blanke NGK-predikanten onderschrijft hij de toen geldende bijbelse basis voor apartheid. Het bloedbad in Sharpeville (Transvaal) in 1960 brengt echter een keerpunt in zijn denken over apartheid. De politie schiet daar 69 deelnemers aan een vreedzame demonstratie tegen de apartheidswetten dood.

De Wereldraad van Kerken veroordeelt in het Cottesloe-beraad het optreden van de Zuid-Afrikaanse regering. De (blanke) NG-Kerk kiest de zijde van de overheid en verlaat -daartoe gedwongen door de Afrikaanse regering- de Wereldraad van Kerken. Heftig laakt Beyers Naudé, die inmiddels synodevoorzitter is in de provincie Transvaal, dit besluit en een conflict met zijn eigen kerk kan niet uitblijven. Nadat hij uit het ambt is gezet, richt hij in 1963 het Christelijk Instituut op, een oecumenische organisatie die blanken wil overtuigen van het onrecht dat zwarten wordt aangedaan. Theologisch kiest het instituut de lijn van de zwarte bevrijdingstheologie (van de later vermoorde Steve Biko).

Niet alleen de kerk, ook de blanke regering tracht Beyers Naudé te neutraliseren door hem te ”bannen”. Ruim zeven jaar wordt zijn bewegingsvrijheid beperkt. Het effect is averechts, de populariteit van oom Bey neemt toe. In 1984 wordt de ban door de regering opgeheven. Beyers Naudé heeft zich kerkelijk inmiddels aangesloten bij de Nederduits-Gereformeerde Kerk in Afrika, de vroegere NG-dochterkerk voor zwarten. De Zuid-Afrikaanse Raad van Kerken (SACC) benoemt hem in dat jaar tot secretaris-generaal van de Zuid-Afrikaanse Raad van Kerken. „Een tijdelijke functie”, zegt Beyers Naudé zelf en drie jaar later kondigt hij zijn afscheid aan. Hij is inmiddels 72 jaar, maar blijft politiek actief. In 1990 neemt het ANC, waarvan hij nooit lid is geweest, hem op in de delegatie die met de blanke regering-De Klerk over de nieuwe grondwet onderhandelt.

In 1994 biedt de blanke NG-Kerk de inmiddels 80-jarige predikant verontschuldiging aan, omdat zij „geen acht heeft geslagen op het profetisch getuigenis van leden zoals Beyers Naudé, die wegens hun verzet tegen de apartheid uit de kerk zijn gedreven.” Beyers Naudé toont zich zeer bewogen „omwille van het getuigenis waar ik voor stond en omwille van de kerk zelf.” Als de Zuid-Afrikaanse Raad van Kerken een jaar later besluit de NGK als waarnemer te accepteren, noemt Beyers Naudé dat „het moment waar ik zo lang voor heb gebeden.” De NGK, die de raad in 1960 verliet na de veroordeling van het bloedbad van Sharpeville, krijgt dan weer aansluiting bij de kerkenfamilie.

In Nederland heeft Beyers Naudé goede contacten. Al in 1972 benoemt de Vrije Universiteit van Amsterdam de blanke theoloog tot eredoctor. In zijn autobiografie ”My land van hoop. Die lewe van Beyers Naudé” schrijft Beyers Naudé later dat hij in 1977, als hij zich monddood gemaakt voelt, serieus heeft overwogen naar Nederland te vluchten. Als hij zijn vrouw inlicht over de plannen, die al in een vergevorderd stadium zijn, zegt zij dat ze zijn keuze zal respecteren, maar dat hij niet moet denken dat ze hem zal volgen. Zij wil de kinderen niet achterlaten. Daarmee is de vlucht van de baan.

In 1985 spreekt de Zuid-Afrikaanse predikant de synode van de Nederlandse Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken toe. Bij die gelegenheid hangt de hervormde synodepreses ds. H. Huting hem de erepenning om. In datzelfde jaar schrijft Beyers Naudé in een artikel in deze krant nog dat de „blanke NG-Kerk onvoldoende duidelijk, ondubbelzinnig en onmiskenbaar kiest tussen Evangelie en volksreligie. De weegschaal slaat nog steeds door naar de zijde van volk, ras en natie. Daardoor wordt de mogelijkheid tot het haten van miljoenen zwarte christenen verdiept.”

Onmiskenbaar is de grote betekenis van dr. Beyers Naudé voor positie van de zwarte bevolking van Zuid-Afrika geweest. Vasthoudend heeft hij zich ingezet tegen de rassenscheiding. De strijd tegen apartheid was zijn Evangelie. Zijn getuigenis heeft daarmee meer een horizontale dan verticale dimensie gehouden.

RD.nl in uw mailbox?

Ontvang onze wekelijkse nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.

Hebt u een taalfout gezien? Mail naar redactie@rd.nl

Home

Krant

Media

Puzzels

Meer