Joseph Ratzinger wil niet dat zijn naam wordt verbonden aan een boek van een kardinaal die een criticaster is van paus Franciscus. „Ik kan bevestigen dat ik vanmorgen op advies van de paus emeritus aan kardinaal Robert Sarah heb gevraagd om contact op te nemen met de uitgevers van het boek en hen te vragen de naam van Benedictus XVI als coauteur te verwijderen en ook zijn auteurschap weg te halen uit de inleiding en de conclusie”, zei aartsbisschop Georg Gänswein, persoonlijk secretaris van de 92-jarige Ratzinger, dinsdag.

Amazone

Een dag eerder schudde het Vaticaan nog op haar grondvesten. Het leek er namelijk op dat Ratzinger de paus in de wielen had gereden. De Franse krant Le Figaro publiceerde zondag fragmenten uit een boek, dat later deze week uitkomt, waarin Benedictus en kardinaal Robert Sarah schrijven dat absoluut niet aan het celibaat mag worden getornd. Het boek lijkt erop gericht om Franciscus te beïnvloeden betreffende de netelige kwestie van het celibaat.

Het boek is zo explosief, omdat de paus op het punt staat uit te komen met een apostolische exhortatie, waarin hij zal beslissen of in noodgevallen de celibaatsverplichting kan worden opgeheven. Deze kwestie stond centraal op de Amazone-synode die afgelopen najaar in het Vaticaan werd gehouden. Uit de synode bleek dat in dat gebied een nijpend tekort is aan priesters. Daarom sprak een grote meerderheid van de deelnemers hun wens uit dat ook gehuwde mannen tot het priesterschap worden toegelaten. Het was de synode niet te doen om het celibaat af te schaffen.

Dat Benedictus een verdediger is van het celibaat is, is geen nieuws. Maar ook Franciscus is geen voorstander om het celibaat open te breken. Een jaar geleden, op de terugreis van een reis naar Panama, haalde hij Paulus VI aan. Deze paus had verklaard liever te sterven dan het celibaat op te heffen.

Wat ook niet goed is gevallen, is dat Benedictus het boek zou hebben geschreven met Robert Sarah. De Guinese kardinaal wordt ingedeeld in het uiterst conservatieve kamp en is een uitgesproken criticaster van paus Franciscus. De kardinaal moest dinsdag bakzeil halen. „Gezien de polemiek die de verschijning van het boek heeft opgeroepen, is besloten dat de auteur van het boek voor de komende uitgaves zal zijn: kardinaal Sarah, met medewerking van Benedictus XVI”, liet hij weten via Twitter. Eerder die dag noemde Sarah de suggestie dat Benedictus niets wist van een boek „abject.”

Het blijft onduidelijk of Benedictus willens en wetens heeft meegewerkt aan het boek van Sarah, of dat de paus emeritus voor het karretje is gespannen. Maar de kwestie maakt duidelijk dat er een probleem ligt met twee pausen.

Bij zijn aftreden, bijna zeven jaar geleden, verzekerde Ratzinger om „verborgen voor de wereld” te blijven en beloofde hij zijn „onvoorwaardelijke eerbied en gehoorzaamheid” aan zijn opvolger. Het was voor het eerst in bijna 600 jaar dat een paus terugtrad.

Het is niet de eerste keer dat Ratzinger de paus voor de voeten loopt. In april vorig jaar publiceerde hij in een klein Duits blad een essay waarin hij de schuld van de misbruikcrisis in de Rooms-Katholieke Kerk bij de seksuele revolutie van de jaren zestig en de verspreiding van pornografie legde. Dat is anders dan hoe Franciscus daarover denkt.

Onzichtbaar

Volgens Massimo Faggioli, kerkhistoricus aan de Villanova University in Philadelphia in de Verenigde Staten, moet het probleem worden aangepakt. „Een paus emeritus hoeft juridisch niet te worden ingeperkt als hij onzichtbaar blijft. Maar vanaf het moment dat hij regelmatig zichtbaar wordt en zijn acties niet coördineert met de paus, moeten er regels voor de emeritus worden opgesteld”, schrijft Faggioli in de Italiaanse krant Corriere della Sera. De koe moet bij de horens worden gevat, meent hij, omdat in de toekomst waarschijnlijk wel meer pausen zullen terugtreden.