Dat besluit was reden voor de Russische kerkleiders om eind december tijdens de ”heilige synode” de banden met de Egyptische Kerk te verbreken. Ook wordt de Alexandrijnse kerk in Moskou bij het Russische patriarchaat gevoegd.

Het patriarchaat van Constantinopel, dat meestal wordt gezien als de belangrijkste orthodoxe kerk, verklaarde de Oekraïens-Orthodoxe Kerk begin 2019 onafhankelijk. Dat betekende dat er een einde kwam aan de meer dan 300 jaar oude band tussen Moskou en parochies en kloosters in het huidige Oekraïne.

De erkenning van de Alexandrijnse patriarch Theodorus is opvallend. Tot nog toe waren andere orthodoxe patriarchaten terughoudend in het erkennen van de Oekraïense kerk. Het besluit van de synode om de banden met de Oosters-Orthodoxe Kerk van Alexandrië te verbreken kan worden gezien als een waarschuwing voor andere patriarchaten en bisdommen die overwegen om de Oekraïense Kerk te erkennen.

Wraak

Een jaar geleden, nadat Moskou ruzie kreeg met Constantinopel over de Oekraïense Kerk, begon de Russisch-Orthodoxe Kerk parochies te openen in Turkije en andere Aziatische landen. Het bouwen van die kerken in het achterland van het patriarchaat van Constantinopel geldt als wraak op de beslissing van de patriarch van Constantinopel om de Oekraïense Kerk te erkennen.

Hetzelfde lijkt te gaan gebeuren in Afrika. Metropoliet Hilarion, hoofd van het departement van externe kerkrelaties, zegt dat hij het „niet uitsluit” dat Moskou ook kerken in Afrika opent als de patriarch van Alexandrië „de Oekraïense afscheiding steunt.” Volgens de metropoliet heeft Moskou altijd het gezag van het patriarchaat van Alexandrië in Afrika gesteund, maar nu de Kerk de Oekraïense „schismatici” steunt, moet die houding worden veranderd.

Russische priesters in Afrika mogen niet langer het gezag van Alexandrië accepteren. Dat is in de eerste plaats een boodschap tegen de onafhankelijkheid van de nieuwe Oekraïens-Orthodoxe Kerk. Maar volgens Paul Goble, expert op het gebied van de Russische kerk, is er een nog grotere dreiging voor Afrika en het Westen: „Er zijn weinig Russisch-Orthodoxen in Afrika. Elke kerk die zich daar vestigt, zal waarschijnlijk gevuld worden met FSB-officieren die zich voordoen als priesters.”

Het gebruik van kerken in het buitenland als bedekking voor officieren is een Sovjet- en Russische traditie, stelt Goble. „Het feit dat Poetin interesse heeft in het uitbreiden van de invloed van Moskou in Afrika is mogelijk belangrijker dan het conflict waar het debat in naam over gaat.”

De Grieks-Orthodoxe Kerk van Alexandrië en Afrika vertegenwoordigt een klein deel van de oosters-orthodoxe christenen in Egypte. De meerderheid gaat naar de Koptisch-Orthodoxe Kerk van Alexandrië. De koptisch-orthodoxe paus Tawadros II heeft „uitstekende relaties” met de Russisch-Orthodoxe Kerk en heeft het nog niet gehad over het al dan niet erkennen van de afgescheiden Oekraïense Kerk.

Overigens blijft de Russische Kerk wel in contact met geestelijken die het niet eens zijn met de beslissing van de kerkleiding van Alexandrië.