De opvallendste misser in de afgelopen jaren is de zogeheten risicoreservering van 985 miljoen euro, die toenmalig minister De Boer (LPF) van Verkeer en Waterstaat in 2002 op zijn begroting zette om toekomstige risico’s van de Betuweroute en de hsl-zuid op te vangen. Dat enorme bedrag werd zodanig tussen de begrotingscijfers weggemoffeld, dat de Kamer het nauwelijks kon terugvinden. Dit was voor de Tweede Kamer de aanleiding om de TCI in te stellen.

Die startte maandag met de eerste openbare verhoren. Daarvoor was ook oud-minister De Boer uitgenodigd. Hij legde de commissie uit dat hij bij zijn aantreden slechts summier was geïnformeerd over de risicoreservering. Hij realiseerde zich pas weken later dat het gereserveerde bedrag van 985 miljoen euro een grote aanslag op zijn budget betekende. „Daar werd ik niet vrolijk van”, aldus de ex-bewindsman. Toch vindt hij het nog steeds goed dat Verkeer en Waterstaat zo veel geld apart zette om risico’s bij de Betuweroute en de hsl-zuid op te vangen. „In het bedrijfsleven gaat dat ook zo. Dat is solide financieel beheer.”

De Boer lichtte destijds de Kamer slechts vertrouwelijk in over de risicoreservering. Hij wilde dat niet in de openbaarheid doen om te voorkomen dat aannemers er een slaatje uit zouden slaan, verklaarde de oud-minister maandag. „Als je bekendmaakt hoeveel geld je ergens voor wilt uitgeven, dan raak je dat ook kwijt”, betoogde hij. De Boer wilde, met de kennis van nu, wel toegeven dat hij de Kamer duidelijker had moeten informeren. Bewindslieden moeten er „vreselijk scherp” op zijn dat ze dingen helder in de begroting zetten, meent de LPF’er.

Het voorbeeld van de risicoreservering staat niet op zichzelf als het gaat om slechte informatievoorziening aan de Tweede Kamer. Uit de verhoren van twee gewezen hoge ambtenaren op het ministerie van Verkeer en Waterstaat werd duidelijk dat het departement sinds 1996 wist dat de Betuweroute en de hsl-zuid kampten met grote problemen. De ambtelijke organisatie deugde evenmin. Volgens oud-secretaris-generaal Pans kon de projectorganisatie de grote klussen niet aan. Hij was daarvan op de hoogte gebracht door de toenmalige directeur-generaal financieel-economische zaken, Lambarts. Die zei maandag voor de TCI dat hij meerdere brandbrieven had geschreven om de ambtelijke top ervan te overtuigen dat het met de financiële administratie bij de Betuweroute en de hsl-zuid niet goed zat. Pans gelastte daarop zelfs een extern onderzoek. Nadien zijn de zaken wel verbeterd, betoogde hij.

De Kamer wist ondertussen echter niets van dit alles. De verplichte voortgangsrapportages over de grote projecten vermeldden wel veel details, zoals een verhuizing van een bepaalde ambtelijke dienst, maar repten niet over de grote problemen. Dat er zo veel fout zat, bleek pas toen de Kamer zich ging verdiepen in de risicoreservering van minister De Boer.

Blijkbaar, zo concludeerde de TCI al eerder op de dag, functioneert de zogeheten procedureregeling niet goed. Die regeling, ingesteld na de miljarden extra voor de Oosterscheldedam, eist dat de regering extra kosten aan de Kamer meldt. VVD-kamerlid De Vries, voorzitter van de kamercommissie voor de rijksuitgaven en toezichthouder op de procedureregeling, erkende dat de regeling gebreken vertoont. Haar commissie gaat de regeling in het najaar evalueren, zei ze. De Vries weigerde daarop vooruit te lopen en wilde de TCI geen concrete tips geven voor het toetsingskader dat de commissie wil opstellen. Ze waarschuwde er wel voor dat de Kamer niet op de stoel van de regering moet gaan zitten. „Pas ook op voor een verambtelijking van de politieke controle”, voegde De Vries daaraan toe. De Kamer moet ervoor waken niet te veel informatie te willen hebben, omdat anders het gevaar dreigt dat de Kamer zich volledig daarop richt en niet meer toekomt aan het nemen van een politiek besluit.

Uit het verhoor van de Deense hoogleraar Flyvbjerg bleek maandag dat grote projecten wereldwijd bijna altijd boven de begroting uitgaan.