Over een lengte van 1.284 meter kronkelt de Stenendijk langs het Galgenrak, een zijarm van rivier het Zwarte Water, vanaf Hasselt richting het gemaal Streukelerzijl. Aan de zijde van het water is te zien wat deze dijk uniek maakt: het is deels een gemetselde muur, hier en daar voorzien van steunberen. De dijk wordt in geschriften in 1558 voor het eerst genoemd en delen van het metselwerk gaan terug tot in die eeuw.

De Stenendijk is de ‘laatste muur in Nederland’ die nog overeind staat als bescherming tegen dijkdoorbraken en dat was in 1975 reden om het te erkennen als rijksmonument. Oorspronkelijk beschermde de dijk het achterland tegen het wassende water van de Zuiderzee, maar na de aanleg van de Afsluitdijk en ook na de bouw van de balgstuw ten noorden van Kampen is het water aanzienlijk rustiger aan de dijk.

Toch voldoet het bouwwerk niet meer aan de eisen van de tijd. De dijk is veilig, maar kwetsbaar, zo stelt het waterschap Drents Overijsselse Delta. Bij extreem hoogwater stroomt er water overheen, waardoor de kruin kan wegspoelen en waarna de dijk mogelijk bezwijkt, staat in studies. Ook kan de dijk instorten als dat hoogwater net verdwenen is. „De dijk is dan verzadigd en de druk van de zijde van het water, vervalt dan”, legt omgevingsmanager Aletta Lüchtenborg namens het waterschap uit.

Damwand

Maar hoe versterk je een monumentale dijk? Zand dumpen aan de zijde van de muur bleek vanwege het cultuurhistorische belang al snel geen optie, zegt Lüchtenborg. Versterking van de dijk aan landzijde kan evenmin, omdat er de nodige huizen direct tegenaan gebouwd zijn. De meest haalbare variant is door de dijk binnenin te versterken met een damwand. Dit plan wordt dinsdag aan de bewoners van Hasselt gepresenteerd. „Of dat een damwand wordt, of betonnen palen, weten we nog niet. Dat wordt onderzocht, net als de stabiliteit van de huizen vlak naast de dijk.”

Zo moet duidelijk worden hoeveel trillingen de funderingen onder die huizen aankunnen. Het is technisch mogelijk een damwand in de grond te drukken in plaats van te heien, al is dat een duurdere oplossing, aldus de omgevingsmanager.

Westerstorm

Henk Kronenberg woonde 53 jaar van zijn leven aan de dijk. Het water stoof bij een flinke westerstorm nog wel eens over de dijk. „Dan beukten de golven tegen de muur. Dan werd de hond naast me bijna van de dijk geblazen door de wind. Maar angstig was het nooit.” De laatste jaren kwam hoogwater vrijwel niet meer voor, zegt hij.

Hij weet nog van de plannen van het waterschap om de dijk al rond 2000 van een damwand te voorzien. Toen vreesde hij voor de fundering van het oude pand waar hij opgroeide en dat van de buren. Die huizen zijn van voor 1900. Het waterschap koos er toen voor de dijk te versterken met een kleipakket, maar die methode volstaat niet om aan de huidige eisen te voldoen.

De versterking van de Stenendijk is onderdeel van het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Daarvoor heeft het Rijk miljoenen euro’s beschikbaar gesteld. Wat de versterking en restauratie van de Stenendijk kost, is nog onduidelijk. Voor alleen al het uitdokteren van de juiste aanpak is 2,4 miljoen euro uitgetrokken. Het waterschap wil dat in 2022 de schop de grond in kan.