Afzettingsprocedure tegen Amerikaanse president kan jaren in beslag nemen
Het Congres heeft volgens de Amerikaanse grondwet de brede bevoegdheid om afzettingsprocedures te voeren tegen federale regeringsfunctionarissen, inclusief het staatshoofd. Hoe verloopt zo’n impeachmentproces? Negen vragen.
De afzettingsprocedure bestaat simpel gezegd uit twee delen: het Huis stelt aanklachten op en neemt die door middel van een stemming aan. Daar is een simpele meerderheid voor nodig. Vervolgens heeft er een rechtszaak plaats in de Senaat (dit is geen juridisch, maar een politiek proces). Als een tweederdemeerderheid van de senatoren voor veroordeling stemt, dan wordt de president afgezet.
Hoe begon de zaak tegen Trump?
Op dinsdag 24 september maakte Nancy Pelosi, de leider van de Democraten en voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, bekend formeel een vooronderzoek naar een mogelijke afzettingsprocedure van de Amerikaanse president Donald Trump te beginnen omdat er aanwijzingen waren dat hij zijn macht had misbruikt. Hij zou de Oekraïense president Volodimir Zelenski onder druk hebben gezet een onderzoek te starten naar de Democraat Joe Biden om de uitkomst daarvan te gebruiken in zijn eigen verkiezingscampagne.
Waarvan wordt Trump verdacht?
De directe aanleiding is een omstreden telefoongesprek dat president Trump op 25 juli had met zijn Oekraïense ambtgenoot. Op grond van een melding van een anonieme klokkenluider beschuldigt de Democratische oppositie de president van machtsmisbruik.
Trump zou zijn presidentiële positie hebben aangewend om de komende Amerikaanse verkiezingen via een buitenlandse mogendheid te beïnvloeden.
Trump zou in het gesprek Zelenski „acht keer” gevraagd hebben een justitieel onderzoek in te stellen naar Hunter Biden, de zoon van mogelijke presidentskandidaat en oud-vicepremier Joe Biden. Hunter Biden was in het verleden betrokken bij het Oekraïense gasconcern Burisma en zou geweten hebben van financiële malversaties die daar plaatshadden, of er zelfs bij betrokken zijn. Omdat de Oekraïense justitie daarnaar onderzoek deed, zou Joe Biden volgens Trump in 2016 Kiev hebben opgeroepen de Oekraïense aanklager te ontslaan.
Later kwamen daar nieuwe beschuldigingen bij:
Trump zou een week voor het bewuste telefoongesprek bevel hebben gegeven de reeds toegezegde financiële hulp aan Oekraïne tijdelijk stil te zetten. In het gesprek maakte hij de uitbetaling van dit bedrag afhankelijk van de bereidheid van Zelenski om het onderzoek naar Biden te doen. Dit is het zogenoemde ”quid pro quo-principe” (Voor wat hoort wat).
De klacht van de klokkenluider was niet binnen de wettelijke termijn van veertien dagen aan het Congres gemeld en de inhoud werd niet vrijgegeven.
De weigering van de regering-Trump om aan het onderzoek mee te werken.
Welke instanties zijn toe nu bij het onderzoek betrokken geweest?
Pelosi benoemde niet direct één commissie om te onderzoeken of de president „grote misdaden en overtredingen” heeft begaan. Dat is volgens de grondwet de reden om een president af te zetten. Bij de vorige grote impeachmentzaken, tegen Bill Clinton en Richard Nixon, werd wel zo’n onderzoekscommissie benoemd. Waarschijnlijk om zoveel mogelijk belastend materiaal te vergaren, gaf Pelosi de zes commissies die al bezig waren met een onderzoek tegen Trump opdracht door te gaan.
Deze zes commissies zijn:
De commissie voor inlichtingenzaken. Deze commissie heeft de achterliggende weken verhoren achter gesloten deuren afgenomen. Voorzitter is de Democraat Adam Schiff.
De juridische commissie. Die zal straks op basis van het materiaal dat de verschillende commissies hebben vergaard, de officiële aanklacht moeten formuleren. Daarover zal het Huis van Afgevaardigden dan stemmen. Als die wordt overgenomen, gaat het voorstel tot impeachment naar de Senaat. Voorzitter van deze commissie is Democraat Jerry Nadler.
De commissie van toezicht. Die ziet er op toe of de (spel)regels en procedures worden nageleefd. Voorzitter Elijah Cummings overleed half oktober.
De commissie voor financiële zaken. Die onderzoekt de financiële handel en wandel van Trump.
De commissie voor buitenlandse zaken. Deze houdt zich bezig met het optreden van de regering-Trump in het buitenland.
De commissie middelen. Die is verantwoordelijk voor de begroting van het onderzoek.
In elke commissie zitten zowel Democraten als Republikeinen. Voorzitters zijn Democraten. Zij hebben grote invloed. Zo bepalen de voorzitters de agenda en wie uiteindelijk wel en niet wordt opgeroepen voor verhoor.
Wat is er tot nu toe gebeurd?
De commissies hebben vooral schriftelijk materiaal verzameld.
De inlichtingencommissie heeft een aanzienlijk aantal mensen opgeroepen om te worden gehoord. Verschillenden van hen weigerden. De commissie heeft in totaal twaalf mensen achter gesloten deuren bevraagd.
Het Huis van Afgevaardigden stemde op 31 oktober in met het besluit om een officieel impeachmentonderzoek te starten. Daarmee werd het zogenoemde vooronderzoek afgesloten.
Wat zijn de resultaten van dit vooronderzoek?
Diverse getuigen zeggen dat Trump zijn ambtsgenoot Zelenski onder druk heeft gezet.
Er is volgens belangrijke getuigen sprake geweest van het quid pro quo-principe.
Er lijkt sprake te zijn van parallelle diplomatie.
Wat verandert er met de overgang van het vooronderzoek naar het officiële onderzoek?
De inlichtingencommissie mag de verslagen van de verhoren achter gesloten deuren openbaar maken. 2. Opgeroepen getuigen worden nu in het openbaar verhoord en die zittingen worden via de televisie uitgezonden.
Republikeinen kunnen nu ook voorstellen doen om getuigen op te roepen. Beperking is wel dat de commissievoorzitter de voorstellen moet goedkeuren. Zo willen de Republikeinen de klokkenluider verhoren, maar dat heeft de voorzitter geweigerd.
Wat gebeurt er na afronding van dit deel van de officiële procedure?
Op basis van het verzamelde materiaal, gaat de juridische commissie een aanklacht opstellen.
Advocaten van de Republikeinse partij en van Trump worden in deze fase aan de juridische commissie toegevoegd.
Hoe reageert het Witte Huis?
Trump ontkent iets verkeerds te hebben gedaan.
In uitspraken en via Twitter uit hij verbale kritiek. Hij spreekt van een heksenjacht en noemt het onderzoek een staatsgreep. Hij stelt dat de Democraten proberen de verkiezingsuitslag van 2016 nietig te verklaren.
Het Witte Huis wil geen interne documenten voor het onderzoek vrijgeven.
Verder verbiedt het Witte Huis medewerkers, voormalige medewerkers en zelfs informele helpers van de president om het Congres te vertellen wat ze met hem hebben besproken.
Verschillende medewerkers van de president hebben inmiddels geweigerd te voldoen aan het verzoek van de commissies.
Genoemd kunnen worden: vicepresident Mike Pence, minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo, advocaat Rudy Giuliani en minister van Energiezaken Rick Perry
Wat kan het Congres doen bij weigering?
Het ”presidentieel privilege” om verzoeken van het Congres naast zich neer te leggen, wordt doorgaans geaccepteerd. Maar de Democraten hebben laten weten dat dit zal worden opgevat als obstructie van de rechtsgang, wat een verzwarende omstandigheid is bij een eventuele aanklacht.
Overigens is Trump met die weigering niet klaar. Wanneer Congrescommissies zich bij de rechter melden op grond van een formeel impeachmentonderzoek, zullen zij waarschijnlijk toch hun zin krijgen. Trump wordt dan gedwongen mee te werken. Maar dit kan jaren in beslag nemen.
Ook kan de zaak worden aangekaart bij het ministerie van Justitie. Onder minister William Barr, een Trump-vertrouweling, is het niet waarschijnlijk dat daar iets mee zal worden gedaan.
De derde optie is het beboeten of zelfs arresteren van weigeraars. Het Congres is daartoe bevoegd, maar die bevoegdheid is niet gebruikt sinds de jaren dertig.
Wat ging er vooraf?
Half juli: President Trump bevriest 250 miljoen dollar aan militaire steun voor Oekraïne, die door het Congres was toegezegd.
25 juli: Trump belt met zijn Oekraïense collega Zelenski en suggereert een onderzoek te starten tegen Joe Biden en zijn zoon Hunter.
28 juli: Trump ontslaat Dan Coats als baas van de inlichtingendiensten.
12 augustus: Een anonieme medewerker van een van de inlichtingendiensten maakt gebruik van een klokkenluidersregeling om een klacht in te dienen. Daarin spreekt hij zijn bezorgdheid uit over een belofte die de president aan een buitenlandse leider zou hebben gedaan.
2 september: Interimbaas van de inlichtingendiensten Joseph Maguire laat de deadline verstrijken waarop hij het Congres had moeten informeren over de klacht van de klokkenluider.
9 september: De inspecteur-generaal van de inlichtingendiensten besluit zijn baas te passeren en de inlichtingencommissie van het Huis van Afgevaardigden op de hoogte te stellen van de klacht.
11 september: De regering-Trump besluit de hulp aan Oekraïne alsnog over te maken, zelfs verhoogd tot 391 miljoen dollar.
13 september: Joseph Maguire weigert het Huis inzage te geven in de klacht, met een beroep op de vertrouwelijkheid van de privécommunicatie van „een persoon buiten de inlichtingengemeenschap.”
18 september: De Washington Post brengt naar buiten dat Trump onderwerp is van een klacht.
22 september: Trump geeft toe dat hij in het gesprek met Zelenski heeft aangedrongen op maatregelen tegen corruptie, en dat hij daarbij ook de zaak van Joe en Hunter Biden genoemd heeft.
24 september: Nancy Pelosi, leider van de Democraten in het Huis, kondigt aan dat het Huis officieel een impeachment-onderzoek begint.
Wie zijn tot nu toe de belangrijkste hoofdrolspelers in de procedure?
De klokkenluider
Het gaat om een anonieme CIA’er. Hij hoorde van het gesprek tussen Trump en Zelenski en hoe het verslag daarvan in een speciale kluis in het Witte Huis was beland. Hij kaartte dit aan bij de inspecteur-generaal van de inlichtingendienst, die de klacht „urgent” vond, maar het eerst met het ministerie van Justitie opnam. Daar vond de hoogste jurist dat er geen reden was voor een strafrechtelijk onderzoek. Uiteindelijk ging de klacht toch naar het Congres. Trump roept al weken om de identiteit van de klokkenluider. „Staat hij wel aan de kant van ons land?” De Republikeinen willen dat hij wordt verhoord. Maar de voorzitter van de inlichtingencommissie heeft dat verzoek afgewezen. Via zijn advocaat heeft de klokkenluider laten weten schriftelijk te willen reageren op de vragen van Republikeinen.
Rudy Giuliani
Giuliani probeerde als eerste een onderzoek naar de Bidens in Oekraïne van de grond te krijgen. Hij legde contact met de Oekraïners via twee trawanten, Lev Parnas en Igor Fruman, die eerder deze maand op het vliegveld van Washington werden gearresteerd. Giuliani was ook de man die aandrong op het ontslag van de Amerikaanse ambassadeur in Kiev. Die lag dwars bij het onderzoek naar de Bidens.
Fiona Hill
Zij klaagde tegenover de onderzoekers van het Congres dat Giuliani zijn eigen buitenlandse beleid voerde, buiten het ministerie om. Volgens haar noemde de inmiddels vertrokken nationale veiligheidsheidadviseur John Bolton Trumps advocaat Giuliani een „handgranaat die iedereen gaat opblazen.” Bolton wilde niets met de aanpak van Mulvaney te maken hebben.
Andrej Jermak
Jermak werd in mei dit jaar door president Zelenski benoemd tot zijn voornaamste adviseur. Hij overlegde hij medio juli met Trumps advocaat Rudy Giuliani. Die maakte hem duidelijk dat Trump een onderzoek naar de Bidens wilde, voordat er een bezoek van Zelenski aan het Witte Huis in zat. Jermak vond dat lastig.
Mick Mulvaney
Mulvaney speelde een hoofdrol in de pogingen van Trump Oekraïne te bewegen een onderzoek naar de Bidens te beginnen. De oerconservatieve Republikein bracht zijn baas eerder deze maand in de problemen door te zeggen dat het Witte Huis inderdaad militaire hulp aan Oekraïne had tegengehouden om Zelenski onder druk te zetten een onderzoek te beginnen tegen de Democraten. Later trok hij die uitspraak weer in. De Democraten zien zijn verklaring als een ‘smoking gun’.
Gordon Sondland
Miljonair die zijn geld verdiende met sjieke hotels, maar jaloers was op de status van ambassadeursvrienden. Hij was tegen presidentskandidaat Trump vanwege diens „persoonlijke overtuigingen en waarden”, maar stortte na Trumps verkiezing een miljoen dollar in diens inauguratiekas en werd ambassadeur. Hij zei bij herhaling dat hij met „tegenzin” met Giuliani werkte en dat Trump hem had opgedragen steeds te beweren dat er van een ”voor-wat-hoort-wat” geen sprake was.
Bill Taylor
Taylor is tot nog toe de gevaarlijkste figuur voor Trump gebleken. Hij bevestigde tegenover het Congres dat Kiev wel degelijk onder druk werd gezet met het ophouden van militaire hulp. President Trump deed hem af als een „Never Trumper” en „uitschot.” Maar op het ministerie van Buitenlandse Zaken staat hij bekend als een gerespecteerd diplomaat met een onberispelijke staat van dienst.
Marie Yovanovitch
Yovanovitch moest dit voorjaar het veld ruimen als ambassadeur in Oekraïne. Giuliani stuurde een pakket van negen velletjes met beschuldigingen aan haar adres naar het ministerie van Buitenlandse Zaken, waarna minister Pompeo haar terughaalde. Hoewel Pompeo en Trump haar verboden om voor het Huis van Afgevaardigden te komen getuigen, deed ze dat toch.