Het is voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog dat de Amerikanen dit rechtsmiddel gebruiken, waarop binnen de VS en internationaal veel kritiek wordt geleverd.

Het gaat hier overigens nog maar om een eerste fase, waarin de beklaagden te horen krijgen waarvan zij beschuldigd worden. Zij kunnen vervolgens een verdediging opstellen met de advocaten die hun door het ministerie van Defensie worden toegewezen. De eerste die dinsdag werd voorgeleid was de Jemeniet Salim Ahmed Hamdan. Hij erkende chauffeur van Bin Laden geweest te zijn, maar ontkende ooit iets met de planning van terreurdaden te maken te hebben gehad.

Hamdan wordt verdedigd door militair advocaat Charles Swift. Deze klaagde over de geringe hoeveelheid informatie die Defensie hem tot nu toe heeft verschaft. „Ik ben nog nooit met zo weinig gegevens op een zitting verschenen”, aldus Swift dinsdag. Hij mag nog van geluk spreken, want er was dinsdag ten minste een tolk die de conversatie tussen hem en zijn cliënt kon vertalen en ook uitleg kon verschaffen aan tribunaalcommandant kolonel Peter Brownback.

Een collega van Swift, advocaat Philip Sundel, is minder gelukkig. Hij moet de verdachte Ali Hamza Ahmed Sulayman al-Bahlul bijstaan, maar Sundel heeft de man nog niet gesproken. „Wij raakten onze eerste tolk maanden geleden kwijt en Defensie heeft ons nog geen vervanger gestuurd. Wij kunnen dus niet communiceren met onze verdachte”, aldus Sundel. Als het proces over enkele maanden eenmaal op gang komt, zal het tribunaal uiteindelijk een uitspraak doen waartegen geen beroep mogelijk is.

„Dit heeft niets met rechtspraak te maken”, aldus woordvoerder Edward Tuggle van de American Civil Liberties Union (ACLU), een van de oudste Amerikaanse organisaties voor de bescherming van burgerrechten. „President Bush heeft de gevangenen van Guantanamo al „moordenaars” genoemd, en volgens minister van Justitie Ashcroft gaat het om „gevaarlijke terroristen.” Wie kan dan nog een eerlijk proces verwachten? De verdedigers van de vier eerste verdachten die deze week voor het tribunaal verschijnen hebben andere gevangenen als getuigen willen ondervragen, maar Defensie heeft dat geweigerd. Dat is pure willekeur, die de naam rechtspraak nier verdient”, meent Tuggle.

Sommige waarnemers wijzen erop dat Defensie elk verzoek van de advocaten met juridische argumenten bestrijdt en vooral vertraagt. „Deze zogenaamde processen kunnen eindeloos gaan duren en intussen kan men de verdachten ongestoord verder verhoren en kijken of zij nog van enig nut zijn”, aldus William Bolden van de American Bar Association (ABA), de grootste Amerikaanse vereniging van advocaten, die een vertegenwoordiger naar Guantanamo Bay heeft gestuurd. De tribunalen zijn openbaar, maar de legerleiding kan de processen op elk gewenst moment besloten verklaren.