Niet-geregistreerde baptisten in Oezbekistan en Rusland zijn snel te herkennen aan hun uiterlijk. Zij houden zich streng aan de kledingregels. Vrouwen laten het haar zo lang mogelijk groeien en altijd in knotten opbinden. Loshangen van het haar is niet geoorloofd. Sieraden, ook trouwringen, zijn niet toegestaan. Rokken bedekken de knie, er wordt niet gelopen op hoge hakken. Make-up is helemaal ongebruikelijk.

De kledingvoorschriften gaan voor westerse begrippen wel ver als tijdens een zomerkamp in het snikhete Oezbekistan jongens geen korte broeken dragen en meisjes met lange rokken aan het volleyballen zijn. Wel mogen meisjes bij bergwandelingen leggings dragen, omdat het kuiser is.

Wereldmijding

Al dit soort regels vormen onderdeel van de houding ten opzichte van de „wereld”, zoals niet-geregistreerde baptisten dat uitdrukken. En van die wereld moet men afstand doen.

Hier klinkt iets door van de oude doopsgezinde wereldmijding. Baptisten wijzen televisie en moderne muziek af en zijn zeer terughoudend ten opzichte van internet. Voorgangers van de broederraad hebben geen smartphone, maar een mobiele telefoon zonder internet. Zij willen daarmee een voorbeeld geven richting de opkomende generatie. Al zijn er ook wel uitzonderingen op de regel, zoals in Kazachstan waar de oudsten wel mobiele telefoons hebben met internet.

De stringentie van niet-geregistreerde baptisten doet onwillekeurig denken aan orthodoxe Joden in Brooklyn, waar seculier onderwijs wordt gemeden, men zich kleedt conform de voorouders en internet ook taboe is. Het modern ingerichte hoofdgebouw van de niet-geregistreerde baptisten in Moskou heeft goede verbindingen met internet, maar zelf geen website.

Rechterflank

Wie denkt dat niet-geregistreerde baptisten lijken op de rechterflank van de reformatorische kerken, heeft misschien wel gelijk op het punt van kleding en uiterlijk, maar vergeet dat roken en alcohol streng verboden zijn en zelfs tuchtwaardig. De bruidskleding van baptisten is stralend wit en trouwpartijen vinden zelfs doorgaans op zondag plaats.

Anastasia Kashina, werkzaam op het hoofdkantoor van de niet-geregistreerde baptisten in Moskou, bestrijdt dat de discussie alleen maar gaat over uiterlijkheden. „Er zijn veel meer zaken in het geding, zoals gezinsplanning wat bij niet-geregistreerde baptisten ongebruikelijk is. Het verschil met geregistreerde baptisten gaat niet alleen over uiterlijkheden, maar ook over politiek en oecumene. Niet-geregistreerde baptisten stemmen niet en houden zich ver van alle politiek.”

Ook staan baptisten open voor nieuwe methoden van evangelisatie, zoals het werk onder studenten, zegt Kashina. „We zijn actief onder verslaafden van drugs en alcohol. Onze evangelisatiekrant ”Geloof jij?” wordt breed verspreid. ”

Volgens de baptiste Lena Gertsen uit Moskou kan de jongere generatie soms moeilijk aansluiting vinden bij de oudere generatie. „Veel oudere voorgangers zijn weinig theologisch gevormd. Er wordt nu werk gemaakt van een studieboek dat gericht is op voorgangers en dat meer biedt dan de bestaande cursus .”

Gebed

En om nog een verschil met de reformatorische gezindte te noemen: het publieke gebed in de eredienst wordt door de gehéle gemeente gedaan, doorgaans tijdens een kringgebed waaraan ook vrouwen en jonge meisjes deelnemen. Theologisch spreekt men onbekommerd van „zich bekeren” om daarmee de wedergeboorte van God te ontvangen, eigenlijk de omgekeerde verhouding als in de rechterflank van de reformatorische kerken. Ook leren baptisten dat men het heil weer kan verliezen, wat voor hen een prikkel is tot een heilige levenswandel.

Voor niet-geregistreerde baptisten zijn de regels ten aanzien van ethiek en kleding vanzelfsprekend, becommentarieert Filip Uijl, woordvoerder van stichting Friedensstimme die werkt onder deze baptisten. „Je kunt het niet afdoen met alleen uiterlijkheden. Ook ten aanzien van het gebruik van smartphone zijn er jongeren die een daad willen stellen. Waar wij vaak moeilijk over doen, wordt daar gemakkelijker geaccepteerd. Het gaat niet-geregistreerde baptisten vooral om hun verhouding ten opzichte van de wereld die soberheid en eenheid wil uitstralen. Ik denk dat we daar best veel van kunnen leren.”

serie Vervolging en vrijheid

Dit is de achtste aflevering in een negendelige serie over christenen in Oezbekistan en Rusland, dertig jaar na de ineenstorting van de Sovjet-Unie.