Relatietherapeuten in Groot-Brittannië horen steeds vaker over brexitperikelen onder stellen. Het is een splijtend thema.

Brexit is daarin niet uniek. Toen Donald Trump zich kandideerde voor het presidentschap in de Verenigde Staten, ontstonden er ook zogenoemde Trumpscheidingen. Bij Trump past geen grijs: je bent voor of tegen; een tussenweg is er niet.

Rationeel gezien is dat vreemd. Je kunt ook je schouders ophalen en zeggen: ach, die brexit; ach, Trump, we overleven het wel. Maar in het echte leven speelt naast het verstand ook het gevoel. Zodra zaken worden gepolitiseerd, gaat de emotie meespelen.

Ik ervaarde dat zelf toen ik in de jaren negentig een jaar als student in Zuid-Afrika verbleef. In die tijd kwam de Afrikaanse taal onder druk. De nieuwe ANC-regering beschouwde het –aan het Nederlands verwante—Afrikaans als een probleem, omdat dit de taal van de onderdrukking was. De blanke Afrikaners waren immers de mensen van de apartheid van zwart en blank. Dit leidde tot de vraag of de Afrikaanstalige universiteit waar ik zat, eigenlijk niet deed aan uitsluiting en dus discriminatie.

Het ANC had Engels als voertaal. Rationeel was daar iets tegen in te brengen. Ooit was ook dit de taal van een onderdrukker. Schoolkinderen die Kaaps-Hollands spraken, werden opzettelijk vernederd. De vorming van het Afrikaans als zelfstandige taal is daar extra door gestimuleerd.

Zolang dit geschiedenis is en niemand het gevoel heeft dat dit zijn huidige leven aangaat, loopt het nog wel los. Maar de zaak kwam op scherp door de politisering.

Ik heb in Zuid-Afrika gezien hoe centraal moedertaal is in de menselijke identiteit. Zodra die wordt miskend, maakt dat hen boos, of zelfs bitter.

Zolang het Britse lidmaatschap van de Europese Unie een academische discussie blijft, is brexit een heerlijk gespreksonderwerp. Het blijft immers theorie. Maar zodra het echt gaat gebeuren, kun je je schouders niet langer ophalen. Politisering zet het mes op de keel. Je identiteit is niet langer veilig.

Bovendien gaat de omgeving zich roeren. Neutraal blijven mag niet langer. Wij verwachten jouw steun, of ga je de goede zaak verraden? Veel mensen houden zich het liefst op de vlakte, maar dit verwachtingspatroon zet hen onder druk. Dat maakt het emotioneel zwaar.

In sommige Nederlandse gemeenteraden speelt de vraag naar het ambtsgebed. Dat zou een moment van stilte voor de heilige God moeten zijn, maar in veel plaatsen is het een splijtzwam geworden waarmee je kunt scoren. Voor je het weet ga je als christenpoliticus mee in die politisering.

Iets vergelijkbaars speelt rond seksuele oriëntatie. Vroeger leefde je met ”wat niet weet wat niet deert” en hield iedereen zich op de vlakte. In die situatie kon je als christen makkelijker het gesprek aangaan of een vermaning geven. Nu krijg je snel het verwijt dat je discrimineert.

Zo werken tegenstellingen. De nieuwe Britse premier komt er midden in. De vraag is of hij het karakter heeft om mensen te verenigen, of juist verder te verdelen.