De VS hebben Nederland eind mei officieel gevraagd „militairen op de grond” te leveren voor Noord-Syrië. Het kalifaat van IS is vernietigd, maar de terreurgroep kan nog altijd bloedig toeslaan.

De VS willen hun militaire bijdrage in Syrië afbouwen. President Trump zou daarmee een verkiezingsbelofte inlossen om Amerikaanse troepen terug te trekken uit conflictregio’s in het Midden-Oosten.

De VS doen daarom een verzoek aan bondgenoten om een steentje bij te dragen in Syrië. Niet alleen aan Nederland, maar ook aan Groot-Brittannië, Canada, Duitsland en Italië. Nederland had eind vorig jaar forse kritiek op de Amerikaanse terugtrekking uit Syrië, dus nu moet Den Haag zelf over de brug komen, stellen de VS.

Amerika en Frankrijk zijn op dit moment met pakweg 2000 militairen actief in het noordoosten van Syrië om IS aan te pakken en Koerden te beschermen. Nederland zou, met andere NAVO-partners, een bijdrage moeten leveren aan het onder de duim houden van IS.

Inzet in Syrië komt echter in feite neer op het beschermen van Koerden tegen Turken. Het idee is een bufferzone van 20 kilometer in te stellen tussen Turkije en de door Koerden gecontroleerde regio.

Een missie bevindt zich daarmee in een geopolitiek kruitvat. Militaire uitzending betekent dat NAVO-bondgenoten nog verder tegenover elkaar komen te staan. Niet alleen de VS en Frankrijk, maar ook andere NAVO-partners zouden NAVO-lid Turkije in toom moeten houden.

Bufferzone

Zo’n militaire inzet is niet overbodig. Turkije beschouwt de Koerdische YPG, gelieerd aan de PKK, als een terroristische organisatie. Ankara schroomt niet deze uit te schakelen. De lichtbewapende Koerden vormen daarbij geen partij voor het zwaarbewapende Turkse leger.

Turkije heeft vorig jaar de Noord-Syrische stad Afrin met grof geweld ‘gezuiverd’ van Koerden. Het Turkse leger treedt (nog) niet opnieuw grootschalig op tegen de Koerden om het simpele feit dat de VS en Frankrijk zich in de regio bevinden.

Een bufferzone ligt uiterst gevoelig bij de Turken. Zij vrezen dat hiermee een permanente autonome Koerdische regio ontstaat. Ook Syrië, toch al opgedeeld in drie invloedssferen, bekijkt de plannen met kromme tenen. Assad heeft ook nog een appeltje te schillen met de Koerden.

Om tegemoet de komen aan Turkse bezwaren, zouden de VS de Koerden opdracht willen geven zich uit de bufferzone terug te trekken. Maar, om het nog ingewikkelder te maken, Turkije eist ook een militaire bijdrage te mogen leveren aan zo’n bufferzone.

Nederland staat welwillend tegenover het Amerikaanse verzoek. Kabinet en coalitiepartijen zien mogelijkheden voor een militaire bijdrage. Defensie zegt diplomatiek „alle opties” te bestuderen.

Een Nederlandse militaire bijdrage zou kunnen bestaan uit het leveren van special forces op de grond. Mariniers of commando’s bijvoorbeeld Of van een handvol F-16’s voor het afdwingen van een vliegverbod in de bufferzone.

Nederland zou ook VS-taken in Irak kunnen overnemen, stelt defensieminister Ank Bijleveld. Of een civiele bijdrage leveren. Over de inzet van grondtroepen is ze vrijdagmiddag resoluut. Gaat niet gebeuren. „Voor grondtroepen hebben we geen mandaat. Dat zal heel ingewikkeld worden”, zei ze vrijdag na de ministerraad. Als het al een militaire missie wordt dan zal die „niet grootschalig” zijn, verklaarde de bewindsvrouw.

Bijleveld heeft de afgelopen dagen in Brussel met de Amerikanen en andere landen gesproken over het veiligheidsmechanisme. De minister verwacht dat in de loop van de zomer meer duidelijk wordt over de mogelijke Nederlandse bijdrage.

Afwijzende reactie

De reactie van oppositie en militaire vakbonden varieert van kritisch tot afwijzend. Nederland mist een mandaat voor een missie, klagen linkse partijen. Nederland hecht inderdaad altijd aan optreden onder VN-goedkeuring.

Helemaal niet nodig, zo’n nieuw mandaat, zegt VS-ambassadeur Pete Hoekstra. Een missie kan onder hetzelfde mandaat als de inzet tegen IS in Irak. Groot verschil is echter dat die missie tot stand is gekomen op uitnodiging van Irak. Zo’n verzoek uit Syrië is ondenkbaar. Bovendien blokkeren Rusland en China in de VN elke Westerse inmenging in Syrië.

Risico’s

Deelname van Nederland is niet zonder risico’s. De regio is ronduit oorlogsgebied. Turkije zou met aanslagen, via gelieerde strijdgroepen, het leven van militairen zuur kunnen maken. Bovendien kan een grillige Trump zomaar opeens besluiten zich alsnog terug te trekken.

Gezamenlijk optreden van Nederland met andere NAVO-partners is daarom cruciaal. Met een handvol pantservoertuigen is een bufferzone ook weer vrij gemakkelijk in te stellen. Turkije laat het wel uit z’n hoofd een brede NAVO-missie aan te vallen.

Bescherming van Koerden is een belangrijk doel van een Syrië-missie. Deelname is een morele plicht, stellen voorstanders. Koerdische strijdgroepen hebben immers voor het Westen de kastanjes uit het vuur gehaald bij de bloedige strijd tegen IS.