Hoop bieden aan vrouwen in Antwerpse prostitutie
Met Kerst belt er midden in de nacht een Bulgaarse vrouw. „Ik wil terug naar mijn land, naar mama. Kun je me helpen?” Een medewerker van de organisatie Cherut komt meteen in actie. „Rond acht uur zou haar pooier haar komen halen, dus veel tijd was er niet”, zegt hulpverlener Johanneke van Slooten. Een paar uur later is de jonge Bulgaarse op een veilige plek.
De Koffieklap in Antwerpen is deze vrijdagochtend nog niet open voor publiek. Eigenhandig zorgt Johanneke van Slooten (37) voor iets te drinken in de sfeervolle koffie- en lunchroom, een werkervaringsproject voor vrouwen die uit de prostitutie zijn gestapt. Aan tafel zit ook maatschappelijk werker Margreet Groeneveld (47) van Cherut, een christelijke organisatie die zich inzet voor vrouwen in de prostitutie en slachtoffers van mensenhandel.
Johanneke keert in 2008 terug naar België, na een periode in het buitenland te hebben gewerkt. „Wat wil God met mijn leven?” vraagt ze zich af. „Ik was zoekend en wilde mijn leven in Zijn hand leggen.” In de krant Gazet van Antwerpen leest ze een artikel over prostitutie en mensenhandel in het Schipperskwartier in de stad. „Op dat moment ervoer ik Gods liefde voor vrouwen in de prostitutie en wist ik: dit is het antwoord op mijn vraag welke richting mijn leven verder zal gaan.”
Kort daarna bezoekt Johanneke het Schipperskwartier, een wijk in het centrum. „Ik stapte een andere wereld binnen, met vrouwen achter de ramen, klanten en pooiers. De vrouwen hadden een lach op hun gezicht, maar als ik in hun ogen keek, zag ik hopeloosheid en leegheid. Dat raakte me.”
Ze gaat met de prostituees in gesprek en merkt dat velen eenzaam zijn. „De meesten hadden geen contacten buiten de wereld van de prostitutie, waren geïsoleerd en vaak ook getraumatiseerd. Ze hadden geen uitzicht. Hun dromen waren vervlogen en ze konden zich geen leven buiten de prostitutie meer voorstellen.”
Johanneke beseft dat het niet eenvoudig is uit zo’n complexe wereld te stappen, mede door de druk van pooiers. Ze begint een opleiding maatschappelijk werk en houdt intussen contact met de vrouwen. Om meer voor hen te kunnen betekenen, richt ze in 2009 de christelijke organisatie Cherut op. „Cherut is een Hebreeuws woord en betekent vrijheid. Het wijst op de vrijheid om te kunnen kiezen voor een ander bestaan.”
Inloophuis
Tien jaar later zet Johanneke zich zowel in Antwerpen als in Brussel en Gent in voor vrouwen in de prostitutie en slachtoffers van mensenhandel. Ze werkt daarbij samen met een team van circa dertig medewerkers, bestaande uit professionele hulpverleners en vrijwilligers. Deze doen straatwerk, ontvangen gasten in een inloophuis, bieden tijdelijke opvang aan vrouwen die de prostitutie achter zich hebben gelaten en helpen hen een nieuw bestaan op te bouwen. Soms heeft begeleiding plaats bij terugkeer naar het land van herkomst.
Margreet Groeneveld, die in Antwerpen maatschappelijk werk studeerde, werkt zes jaar bij Cherut. Ze heeft hart voor de doelgroep en vermijdt consequent het woord prostituees. „Het zijn in de eerste plaats vrouwen, net zoals ik.” Als hulpverlener wil ze niet boven, maar naast hen staan.
Het eerste contact ontstaat doorgaans tijdens het straatwerk in het Schipperskwartier. Hier bieden vrouwen, in leeftijd variërend van circa 17 jaar tot 60-plus, zichzelf achter 280 ramen aan. Ze zijn afkomstig uit landen als Bulgarije, Roemenië, Hongarije, Nigeria en Marokko, maar ook uit Latijns-Amerika en de Caraïben. Soms treffen de medewerkers van Cherut een Nederlandse aan.
De vrijwilligers proberen met de vrouwen achter de ramen in gesprek te komen en delen kaartjes uit met het telefoonnummer van Cherut. Johanneke: „We vertellen wie we zijn en wat we doen. Als een vrouw in de toekomst ooit de moed heeft om te stoppen, weet ze dat ze ons kan bereiken. Pas zocht iemand contact met ons die vijf jaar geleden ons kaartje had gekregen. Dat had ze al die tijd bewaard.”
Ook vanuit de escort weten vrouwen Cherut te vinden, via internet of na een doorverwijzing door andere organisaties of de politie. In het inloophuis van Cherut, net buiten het Schipperskwartier, kunnen ze terecht om iets te drinken of een praatje te maken. „Ze komen lang niet altijd omdat ze acuut uit de prostitutie willen stappen”, zegt Margreet. Maar voor elke vrouw die dat wil, kan een individueel begeleidingsplan worden opgesteld.
Het gaat vaak om complexe situaties. Meer dan eens zijn vrouwen getraumatiseerd. In hun verhalen spelen meer dan eens ervaringen met gedwongen huwelijken, huiselijk geweld en misbruik een rol. Johanneke: „We kijken eerst: wie ben je, wat speelt er welke doelen wil je stellen? Vervolgens proberen we stap voor stap ondersteuning te bieden bij het bereiken van die doelen. Samen zoeken we naar mogelijkheden.”
Veilige plek
In hun werk moeten Johanneke en Margreet nogal eens inspelen op onverwachte situaties. Als een vrouw de prostitutie achter zich wil laten, kan er op korte termijn opvang nodig zijn. Cherut heeft op twee geheime locaties in totaal tien opvangplekken. Ook wordt geregeld een vrouw tijdelijk ondergebracht bij een gezin uit de brede christelijke achterban van de stichting.
De hulpverleners wijzen erop dat gebed binnen Cherut een belangrijke plaats inneemt. Johanneke: „Als er acuut een opvangplek nodig is en onze locaties zitten vol, bidden we daar concreet om. Keer op keer ervaren we dat God voorziet in wat we nodig hebben, ook als het gaat om vrijwilligers en financiën.”
Veelal is er sprake van een intensief begeleidingstraject. „Eén keer per week een gesprek met een maatschappelijk werker is vaak niet genoeg”, zegt Johanneke. Vooral in de opvanglocaties zijn er gedurende de hele week veel contactmomenten. „We bieden vrouwen een veilige plek, staan naast hen, omringen hen met liefde. Als ze fouten maken, veroordelen we hen niet. We vormen een gemeenschap met hen.” Margreet knikt. „We delen verdriet met elkaar, maar vieren ook samen verjaardagen. Soms hebben we een uitje.”
Bij haar inzet voor de cliënten speelt haar christelijke levensovertuiging een belangrijke rol. „Dat betekent niet dat ik met de Bijbel op tafel maatschappelijk werk doe. Ik doe mijn werk als christen, maar ben niet aan het evangeliseren. Wel vertel ik over mijn motivatie als mensen daarnaar vragen.”
Ze wil in haar werk persoonlijke betrokkenheid uitstralen. „Ik ben niet iemand die achter een tafel zit en alle antwoorden heeft op vragen van de vrouwen. In de gesprekken ga ik op zoek naar hun verhaal en de acute zaken die spelen. Soms komt iemand meteen met een concrete vraag, zoals: „Ik heb geen verblijfspapieren, wat moet ik doen?” Bij een ander kost het eerst twee jaar tijd om vertrouwen op te bouwen, maar gaat de hulpverlening daarna in een sneltreinvaart”, zegt Margreet. Ze heeft op dit moment zo’n twaalf „intensieve trajecten” lopen. Daarnaast heeft ze circa vijftien contacten die op een lager pitje staan.
Margreet gaat ervan uit dat geen enkele situatie, hoe schrijnend ook, hopeloos is. „Ook al lijkt elke deur dicht te zitten, dan is er toch hoop, omdat de deur naar de hemel openblijft.” Meer dan eens maakt ze het mee dat vrouwen God leren kennen. „Dat is een wezenlijker verandering dan alleen de juiste papieren krijgen of ander werk vinden. Het is mooi om te zien hoe vrouwen die tot geloof komen een heel nieuw leven opbouwen na de prostitutie.”
Bidden voor werk Cherut
Dat in Antwerpen prostitutie en mensenhandel plaatsvindt, is iets waar de kerk de ogen niet voor mag sluiten, vindt ds. A. Th. van Olst, predikant van de christelijke gereformeerde kerk (cgk) Antwerpen-Deurne. Kort nadat hij in juni 2015 Utrecht verruilde voor de Belgische stad, kwam hij in contact met mensen die betrokken zijn bij de christelijke organisatie Cherut die zich inzet voor vrouwen in de prostitutie en mensenhandel. „Dit werk sluit aan bij de diaconale roeping van de kerk, waarbij het om barmhartigheid en gerechtigheid gaat. Daarom staan we er als kerk helemaal achter.”
Anderhalf jaar geleden besloot de cgk Antwerpen het werk van Cherut, die geen subsidie krijgt, voor acht jaar financieel te steunen. „We hadden een grote gift gekregen voor een diaconaal doel. Die hebben we hiervoor bestemd”, zegt ds. Van Olst. De betrokkenheid van de kerk gaat echter verder dan geldelijke steun. „We doen voorbede voor Cherut. In de gemeente is een werkgroep actief om het werk blijvend onder de aandacht te brengen en zo de gebeden aan te vuren en het meeleven te vergroten.”
Diverse keren bezocht ds. Van Olst de Koffieklap, het lunchrestaurant van Cherut. Hier kunnen vrouwen die de prostitutie achter zich hebben gelaten, op diverse terreinen werkervaring opdoen, als een stap op weg naar een baan. Een mooi initiatief, vindt de predikant. „In onze kerk krijgen we soms groepen uit Nederland, zoals een vrouwenvereniging of Bijbelstudiekring, op bezoek. We vertellen dan graag iets over het ontstaan van onze gemeente. Vaak koppelt zo’n groep daar een wandeling in het centrum van Antwerpen aan. Ik zou dan zeker aanraden te gaan lunchen in de Koffieklap en een medewerker iets te laten vertellen over het werk van Cherut. Dat geeft het bezoek aan de stad een meerwaarde.”
Dit is het slot van een tweeluik over hulpverlening aan vrouwen in de prostitutie in Antwerpen.
