Het aanstellen van een nieuwe Commissievoorzitter was altijd een taak van de Europese Raad, de regeringsleiders van de 28 EU-lidstaten. Tot 2014. Toen werd voor het eerst gebruik gemaakt van het systeem van ”Spitzenkandidaten”, om EU-burgers meer zeggenschap te geven in het benoemen van topambtenaren.

Dit betekent dat alle Europese fracties in het EU-parlement voor de verkiezingen een ”Spitzenkandidaat”, die zich als Commissievoorzitter beschikbaar stelt, kenbaar maken. De genomineerde van de grootste fractie zou na de verkiezingen door de EU-leiders moeten worden gekozen als de nieuwe voorzitter. Een keuze die vervolgens met een meerderheid in het Europees Parlement moet worden goedgekeurd.

Dat de staatshoofden nu rekening moeten houden met de Spitzenkandidaten van het parlement, zint hen niet. Het zou ze beroven van hun bevoegdheid om de meest geschikte persoon voor te stellen als kandidaat-voorzitter. Daarom hebben ze aangegeven dat een Spitzenkandidaat niet automatisch door hen genomineerd zal worden. Dat zal alleen gebeuren, zo meldden ze, wanneer zij die waardig achten.

Het huidige EU-parlement heeft in een resolutie aangegeven alleen een kandidaat te steunen die Spitzenkandidaat was. Toch kan het nieuwe parlement ervoor kiezen wél zo’n genomineerde te steunen, omdat het een niet-bindende resolutie is. Maar de strijd over wie het laatste woord heeft, eindigt niet bij de goedkeuring van de voorzitter door het parlement. Het team van de Commissievoorzitter moet namelijk ook door hen worden goedgekeurd.

Het is gebruikelijk dat ten minste één kandidaat-eurocommissaris uit het team wordt weggestemd. Het is volgens sommige Brusselse ambtenaren onderdeel van het machtsvertoon. Zo stemde in 2014 Europarlementariërs tegen het aantreden van de voormalige Sloveense premier Alenka Bwratusek als vicevoorzitter van de Energie-unie. Ze zou niet genoeg dossierkennis hebben gehad.

Maandagavond zullen de onderstaande Spitzenkandidaten in Maastricht voor het eerst met elkaar in debat gaan, onder andere over de toekomst van de Europese Unie. Alleen Manfred Weber zal, vanwege andere verplichtingen, afwezig zijn.

Manfred Weber

De Duitse Europarlementariër Manfred Weber is de Spitzenkandidat van de Europese Volkspartij (EVP). Bij deze fractie is onder andere het CDA aangesloten.

De EVP heeft in het huidige parlement de meeste zetels, waardoor haar vorige kandidaat-voorzitter, Jean-Claude Juncker, Commissievoorzitter werd. De voorspellingen zijn dat Weber de opvolger zal worden van Juncker, omdat de christendemocraten opnieuw als grootste fractie in de peilingen staan. Wel is het nog afwachten of de omstreden Hongaarse Fideszpartij na de verkiezingen bij de EVP-fractie aangesloten blijft. Anders verliest de groep een deel van zijn leden en komt concurrent Timmermans van de een na grootste EU-fractie in het vizier.

De 46-jarige Weber zegt zich als voorzitter onder meer in te willen zetten voor „een sterker Europa”, door bijvoorbeeld een „Europese FBI” in leven te roepen om terrorisme te bestrijden. Ook is hij uitgesproken katholiek en vindt gezin essentieel. Hij wil zich daarom inzetten voor een financieel actieplan om jonge gezinnen aan een huis te helpen.

Frans Timmermans

Frans Timmermans is geen onbekende binnen de Europese Commissie. Hij is de huidige vicevoorzitter van Jean-Claude Juncker. De Nederlander is de topkandidaat van de sociaaldemocratische fractie Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D), waarbij de Partij van de Arbeid is aangesloten. De S&D scoort als een na grootste EU-fractie hoog in de peilingen. De strijd om het voorzitterschap wordt vooral tussen hem en Weber gestreden.

Het 57-jarige oud-PvdA-Kamerlid zei in zijn speech als kandidaat-voorzitter dat hij een socialer Europa wenst. „Niet dit Europa. Dit Europa moet nodig hervormd worden. Dit Europa moet weer een Europa zijn waarin we kunnen zeggen, er is sprake van eerlijk delen, tussen landen maar ook binnen landen.”

Timmermans wil zich inzetten voor een „eerlijk” belastingsysteem voor bedrijven en superrijken. Daarnaast maakt hij zich hard voor het verhogen van het minimumloon. Hij zegt een stem te willen geven aan mensen die door nationalisten en extremisten worden overschreeuwd.

::

Guy Verhofstadt

De oud-premier van België, Guy Verhofstadt, is één van de gekozen Spitzenkandidaten van de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE) fractie. Hij is de huidige fractieleider van de liberaal-democratische groep, waartoe ook de VVD en D66 behoren.

De ALDE heeft niet één, maar zeven kandidaten naar voren geschoven. Dit zogenoemde ”Team Europe” zet zich in om „Europa te vernieuwen.” Het team van genomineerden voor de positie als Commissievoorzitter wordt gezien als een tegemoetkoming in de wensen van de Franse president Emmanuel Macron.

Macrons partij La République en marche (LREM) doet in mei voor het eerst mee aan de verkiezingen en gaat voorop in de peilingen met 23 procent van de Franse EU-zetels. LREM is tegen het Spitzenkandidatensysteem en daarom wordt er gesuggereerd dat ALDE, die hen graag tot de fractie ziet toetreden, met hun team de Fransen tevreden wil stellen.

De 66-jarige Verhofstadt wordt omschreven als een Europese federalist. Hij zegt tegen populisme te willen strijden.

Jan Zahradil

De 56-jarige Jan Zahradil is de eerste kandidaat-voorzitter van de Europese Conservatieven en Hervormers-fractie (ECR), waarvan ChristenUnie en SGP lid zijn. De ECR had in 2014 geen Spitzenkandidat aangesteld, omdat de fractie zich niet kan vinden in dit systeem. Volgens de conservatieve groep zou het benoemen van een nieuwe Europese Commissievoorzitter een taak van de Europese Raad moeten blijven.

De fractie besloot dit jaar toch wel een ECR-lid te nomineren voor de positie als voorzitter, omdat het geen goed idee leek om opnieuw aan de zijlijn van het proces te staan. De Tsjech Zahradil laat zich wel kritisch uit over het proces en zei te begrijpen als de Europese Raad besluit om toch geen Spitzenkandidat te benoemen.

De huidige Europarlementariër zegt zich als Commissievoorzitter onder andere te willen inzetten voor het hervormen van de Europese instellingen. Hij stelt dat de conservatieve groep een „stem van gezond verstand” is tussen twee extremen: de anti-Europese radicalen en de pro-Europa-fanatiekelingen.

Bas Eickhout

De Nederlandse Europarlementariër Bas Eickhout is één van de twee gekozen Spitzenkandidaten van de Europese Groene Partij (EGP), de fractie waarbinnen GroenLinks functioneert. De andere genomineerde is de Duitse Ska Keller, met wie Eickhout, vanwege de minimale verschillen tussen de twee, min of meer een team vormt. De kans is klein dat één van hen de nieuwe Commissievoorzitter zal worden, omdat de EGP-fractie niet als een van de hoogste in de peilingen scoort.

De 42-jarige GroenLinkslid zit sinds 2009 in het Europees Parlement en is vicevoorzitter van de Europese Groenen. In een persverklaring laat Eickhout weten dat het tijd is voor verandering. „Ik ben voor een sterk Europa, dat er moet zijn voor de mensen die er leven, wonen en werken. Een Europa dat een vuist maakt tegen klimaatverandering.”

Daarnaast zetten de Groenen zich in voor minder ongelijkheid in Europa. Net als de sociaaldemocraten willen ze een eerlijker belastingstelsel, dat meer op de burgers dan op bedrijven van de EU is gericht.