Als gevolg van de nieuwe wet zullen miljoenen Russen -met de name de sociaal zwakkeren- hun recht op gereduceerde tarieven voor tal van diensten en voorzieningen kwijtraken. De regering heeft beloofd dit verlies te compenseren met een maandelijkse aanvullende geldelijke uitkering. Maar critici en analisten zijn het erover eens dat deze het wegvallen van gereduceerde tarieven maar gedeeltelijk zullen dekken.

De wet treft vooral gepensioneerden, oorlogsveteranen en gehandicapten. Vanwege hun sociaal zwakke positie genieten zij nu nog een groot aantal privileges, zoals gratis openbaar vervoer, goedkope medicijnen en sterk gereduceerde telefoontarieven. Sommige groepen hebben ook recht op gratis behandelingen in een sanatorium.

Volgens de regering kosten de nog uit de Sovjettijd stammende subsidies de Russische schatkist jaarlijks miljarden roebels en zijn ze bovendien ineffectief. Zo zouden miljoenen Russen op het platteland geen gebruikmaken van hun recht op gratis openbaar vervoer omdat het daar vrijwel afwezig is. Door iedereen voortaan een aanvullende geldelijke uitkering te geven zal het systeem een stuk effectiever en dus ook rechtvaardiger worden, zo legde premier Michail Fradkov onlangs uit.

Maar critici wijzen erop dat Rusland nog steeds een hoge inflatie kent, rond de 10 procent op jaarbasis. Hierdoor zal de daadwerkelijke koopkracht van de aanvullende uitkering snel dalen. Bovendien is de bankensector in het land nog altijd instabiel en onbetrouwbaar. Het geld zal dus thuis in de oude sok moeten worden bewaard, waardoor de inflatie ook niet kan worden gecompenseerd met rente-inkomsten.

De afschaffing van dit feitelijk socialistische socialezekerheidsstelsel stond al jaren boven aan het politieke wensenlijstje van president Poetin, geheel in lijn met het door hem gevoerde neoliberale economisch beleid.

Maar pas nu zijn politieke partij Eenheid de absolute meerderheid heeft verworven in de Doema -en de oppositie dus feitelijk monddood is- en hijzelf net voor vier jaar is herkozen als president heeft Poetin het aangedurfd deze hervorming daadwerkelijk door te voeren.

Ze treft immers een aanzienlijk deel van de bevolking -naar schatting tussen de 40 miljoen en de 60 miljoen mensen- en vormt daarmee een reële bedreiging voor Poetins populariteit. De president is wel zo slim geweest de privileges van het leger en de overheidsambtenaren -onder wie de leden van de Doema- van de hervormingen uit te sluiten. Deze groepen moeten immers te vriend worden gehouden.

Toch is het protest tegen de hervormingswet de afgelopen weken onverwacht groot geweest en heeft het Poetins gezag onder de bevolking flink aangetast. Voor het eerst sinds jaren waren er overal in het land demonstraties tegen de regering. Daarbij waren zowel de communisten als liberale partijen vertegenwoordigd. Ook is volgens de laatste opiniepeilingen Poetins populariteit voor het eerst sinds zijn aantreden in 2000 onder de 50 procent gedaald.

Zelfs vanuit het politieke establishment kwam er veel kritiek op de hervormingswet. Zo stuurden de gouverneurs van de verschillende Russische regio’s een gemeenschappelijke brief waarin ze Poetin ertoe opriepen af te zien van de hervormingen. Deze zullen volgens hen het sociale karakter van de Russische staat structureel aantasten. Bovendien waarschuwden ze ervoor dat de overheid te weinig middelen heeft om de beloofde aanvullende financiële uitkeringen ook in de toekomst volledig te kunnen garanderen.

Maar het Kremlin heeft zich weinig van de kritiek aangetrokken. Het heeft de gouverneurs zelfs gewaarschuwd vrijdag in de Senaat -waarin zij direct of indirect zijn vertegenwoordigd- toch vooral in te stemmen met de nieuwe wet. Anders zou de kans best wel eens groot zijn dat ze bij de volgende gouverneursverkiezingen niet worden herkozen. Pas als de Senaat er zijn goedkeuring aan hecht kan Poetin het wetsvoorstel definitief tot wet verklaren.