Zeventig jaar NAVO: Tent bij elkaar houden is grootste kunst
De NAVO is jarig, het feestje is bescheiden. De bondgenoten liggen steeds vaker met elkaar overhoop. „De tent bij elkaar houden, lijkt de grootste uitdaging”, zegt luitenant-generaal Jan Broeks, Nederlands’ hoogste militair bij de NAVO.
Zeventig jaar is de NAVO. Het feestje wordt donderdag bescheiden gevierd met een „opgeleukt diner” van ministers van Buitenlandse Zaken in Washington DC, op de plek waar op 4 april 1949 het bondgenootschap is geboren. Destijds met 12 landen, inmiddels telt de NAVO 29 lidstaten. En Macedonië wordt waarschijnlijk eind dit jaar of begin 2020 nummer 30.
Pas in de laatste maand van dit jaar –later kan het niet– is er in Londen een ‘feestelijke’ top met regeringsleiders. Normaal gesproken zouden de politieke bazen van de lidstaten op 4 april de kaarsjes op de verjaardagstaart mogen uitblazen. Zo ging het althans bij de vijftigste en zestigste verjaardag van de NAVO. In april 2009 vond er een top plaats op de grens van Frankrijk en Duitsland, om de vrede tussen oude rivalen te bandrukken. Maar nu is er even geen animo om weer een ontmoeting te hebben met de Amerikaanse president Donald Trump.
Afgelopen zomer liet Trump de NAVO-top in Brussel bijna uit elkaar spatten met harde verwijten aan de bondgenoten omdat ze te weinig aan defensie uitgeven. Het liep op het nippertje goed af, weet luitenant-generaal Jan Broeks, directeur-generaal van de Internationale Militaire Staf van het NAVO-hoofdkwartier in Brussel. „We moesten snel op een rijtje zetten wat er door de lidstaten sinds het aantreden van Trump aan extra geld voor defensie is uitgetrokken. Dat bleek 45 miljard dollar. Met dat bedrag kon Trump toen tijdens zijn persconferentie illustreren wat zijn oproep voor meer uitgaven aan defensie van de verschillende lidstaten tot op dat moment had opgeleverd; zijn succes.”
Wie overigens denkt dat de tirade van Trump nieuw is, heeft het mis. In 1963 klaagde president John F. Kennedy bijvoorbeeld al over de lage defensieuitgaven van de Europese bondgenoten.
Voorjaarsnota
Minister Ank Bijleveld van Defensie liet in december aan de NAVO weten onder meer extra F-35’s te willen bestellen. Overigens zonder er budget bij te leveren. „Dat komt bij de Voorjaarsnota”, liet ze toen weten. Dit jaar geeft Nederland 1,3 procent van het bruto binnenlands product uit aan de krijgsmacht. Daarmee bungelt Nederland in de NAVO onderaan. Die wil namelijk 2 procent.
Wat het extra budget ook is, het zal voor Trump niet genoeg zijn, waarschuwt Broeks. „Alle NAVO-landen bij elkaar gaan naar 100 miljard dollar extra in 2020. Duitsland neemt daarvan zo’n 30 miljard voor haar rekening.” Voor Nederland zal het bij de komende Voorjaarsnota ongetwijfeld een beperkte verhoging zijn, denkt de generaal. „Daarbij moeten we ons ook echter realiseren dat de krijgsmacht dat geld toch niet allemaal ineens kan verwerken. De verwerving van capaciteit en het oprichten, trainen en opleiden van eenheden vergt nu eenmaal tijd; het absorptievermogen is niet oneindig. Dat verhaal hoor je niet.”
Trump heeft in een tweet wel eens gedreigd de NAVO te verlaten. Als dat gebeurt is het einde oefening, aldus Broeks. „Zonder de Verenigde Staten is de NAVO ondenkbaar. Amerika is het grootste land binnen de NAVO met militair vermogen. Over het scenario van Trump moet je gewoon niet na willen denken. Nederland is en blijft een gerespecteerde partner.”
China
Het westers bondgenootschap zit in een lastige fase. „De tent bij elkaar houden”, is volgens Broeks de grootste uitdaging. „De basis van het bondgenootschap is het principe van één-voor-allen en allen-voor-één. Dat staat onder druk. Tegelijk moeten de lidstaten voldoende geloofwaardig militair vermogen opbouwen. Dan gaat het niet alleen om geld, maar vooral om materieel en getraind personeel. Dat geldt NAVO-breed, dus alle landen.”
Terwijl de NAVO intern alles op alles moet zetten om de zaak op de rails te houden, dreigt ‘buiten’ het gevaar. „Onze netwerken worden in toenemende mate bedreigd. Chinese bedrijven willen de licenties verwerven voor een 5G-netwerk in Europa. De Chinezen hebben belangen in acht grote Europese havens zoals Antwerpen, Rotterdam en Piraeus. In zeetransport zijn de Chinezen heel sterk. Vaarroutes bij de Noordpool zijn door het smelten van de poolkappen straks vijf maanden per jaar open. Tel internet, havens en routes bij elkaar op en trek zelf je conclusies. We moeten niet naief zijn.”
Slagkracht
En er is de raketdreiging vanuit Rusland. „Mobiele systemen kunnen door de Russen snel worden verplaatst. Het militair vermogen van de NAVO is op de lange duur veel sterker. De snelle besluitvorming is in Russisch voordeel. De spullen staan klaar aan de grens en er hoeft maar één regering over te beslissen. Wij moeten langs 29 hoofdsteden en staan dus op politieke achterstand. En willen we snel troepen en materieel kunnen verplaatsen dan zal er voldoende lucht- en zeetransport moeten zijn.”
De humanitaire situatie aan de zuidflank van het NAVO-grondgebied baart zorgen. „Vluchtelingen blijven komen. Naast het beschermen van buitengrenzen en het opzetten van een transitiezone op de Middellandse Zee moet de bron van onvrede in de landen van herkomst worden weggenomen. De NAVO zou daar desgevraagd een rol kunnen spelen, hoewel ze gezien de problematiek niet de eerst aangewezen organisatie is om de oorzaken te bestrijden.”
