Het slot van de Geboortekathedraal in Odessa is zoek. En niemand weet waar het slot en de sleutel, is. Op een zaterdagnacht is het ontvreemd. Dus houdt priester Teodor Orobets de ochtenddienst op straat, voor dertig gelovigen. Zij wijzen beschuldigend naar een groep demonstranten voor de ingang van de kerk: „Zij hebben het slot”. Sterker nog, denkt vader Teodor, priester Vitali Senik moet het slot in bezit hebben. Maar die is deze ochtend in geen velden of wegen te bekennen.

Het gaat om een machtsstrijd tussen het kamp van vader Teodor en dat van vader Vitali. Wie heeft het voor het zeggen in de Geboortekathedraal, behorend tot de nieuwe Oekraïens-Orthodoxe Kerk? Het antwoord splijt de kerkgemeenschap. Zeventien jaar leidde Vitali de dienst, maar sinds dit jaar is hij gepasseerd door Teodor. Dat zet kwaad bloed onder de aanhangers van „vadertje” Vitali die met hem een vertrouwensband hebben. Hun kerk is „geannexeerd.”

Russische connectie

De ruzie komt op een kritiek moment. Want juist nu moet de nieuwe Oekraïens-Orthodoxe Kerk, waar president Petro Porosjenko hard voor ijverde en waar hij aan de vooravond van de presidentsverkiezingen van zondag graag mee pronkt, eenheid uitstralen. Begin dit jaar zag Oekraïne de geboorte van een eigen onafhankelijke kerk, zonder de Russisch-Orthodoxe Kerk. Die is in Oekraïne aanwezig onder Moskous patriarchaat. Zij beschouwt de Russisch-Orthodoxe Kerk in Moskou als moederkerk. Kiev ziet deze kerk als een handlanger van het vijandige Kremlin. Dus werd het tijd, vond Porosjenko, voor een zelfstandige Oekraïense orthodoxe kerk.

Die moet groeien en daarom moeten kerkgemeenschappen van het Moskouse patriarchaat overstappen. Dit gaat langzaam. Ruim 500 van de 12.000 gemeenschappen van het Moskouse patriarchaat hebben daartoe besloten. Het gebeurt vooral in het westen en midden van het land. Het zuiden met Odessa en het oosten vormen vrijwel een leegte. Deze gebieden voegde tsarina Catherina de Grote in de tweede helft van de achttiende eeuw toe aan het Russische rijk. Daarom is de Russisch-Orthodoxe Kerk diep verankerd met deze regio’s en kent die er een brede aanhang.

In de stad Odessa gaat het om één kerk die de overstap maakte, in de provincie om zes, zegt vader Teodor na de bewogen dienst op straat. Hoeveel dat is op basis van de totale hoeveelheid kerken, weet hij niet precies. Op de website van het Moskouse patriarchaat telt die veertig kerken in de stad Odessa. Voor Teodor (39) is het gissen naar de redenen van de geringe animo. „Uiteindelijk neemt ieder de beslissing voor zichzelf.” De overstap gaat volgens een stemming binnen de kerkgemeenschap.

Maar, zegt hij, terwijl hij bozig kijkt naar de demonstranten en hun protestborden voor de deur, deze ruzie komt heel slecht uit. „Er lopen mensen rond met een camera en de beelden komen op internet. Nu ziet iedereen dat we ruzie hebben. Dat schrikt mensen af die willen overstappen.”

Nepkerk

Vijf meter verderop gaat Neonila Tkatsjenko (39), de leider van het protest, rond met een petitie ter ondersteuning van Vitali. Of zij of Vitali het slot en de sleutel hebben? Ze geeft geen antwoord op de vraag.

Denk maar niet dat priester en secretaris Jevgeni Goetjar (41) van de Orthodoxe Kerk van het Moskouse patriarchaat in Odessa handenwrijvend achter zijn bureau zit te genieten van de ruzie. Althans hij laat het niet merken. „Dit is slecht voor het algehele vertrouwen in de kerk.”

Hij uit zijn ongenoegen over de nieuwe Oekraïens-Orthodoxe Kerk. Die is illegaal, want niet volgens de juiste besluitvorming tot stand gekomen, betoogt hij. „Wij zijn de officiële Oekraïens-Orthodoxe Kerk”, zegt vader Jevgeni gedragen. Daarom stapt vrijwel niemand over, denkt hij. „Het is een nepkerk, gebouwd op leugens. Dat zien de mensen ook.”

Respect

De tot dan toe verdwenen priester Vitali Senik (53) duikt uiteindelijk op in een kindertheaterschool. In een kantoor vertelt hij dat de gemoederen moeten bedaren en dat de kerkleiding in Kiev met een oplossing moet komen.

„Momenteel horen we het bestaan van de nieuwe kerk te vieren. Die moet mensen aan zich binden. Daar komt te weinig van terecht, omdat we eerst moeten laten zien dat we de leden van het Moskouse patriarchaat respecteren. Dat we niet van plan zijn hun kerken te bezetten. We zijn bezig om een kerk te verenigen. Zo’n proces verloopt langzaam.”

Er rest nog een prangende vraag aan vadertje Vitali. Waar zijn het slot en de sleutels van de Geboortekathedraal? Niet bij hem, laat hij resoluut weten.

Dit is het vierde en laatste deel in een serie over Oekraïne, in de aanloop naar de verkiezingen van zondag.