Waar draait de politieke crisis om?

Minister-president Justin Trudeau wordt ervan beschuldigd dat hij de Canadese procureur-generaal en minister van Justitie, Jody Wilson-Raybould, onder druk heeft gezet om een deal te sluiten met bouw- en ingenieursbedrijf SNS-Lavalin. Die onderneming zou tussen 2001 en 2011 meer dan 30 miljoen euro aan steekpenningen hebben betaald aan Libische functionarissen.

SNC-Lavalin, een multinational met 50.000 werknemers, was in de race om een grote opdracht in Libië binnen te halen. Als die deal niet door zou gaan, zou het bedrijf wellicht uit Canada vertrekken en zouden er mogelijk duizenden banen verloren gaan. Er was Trudeau daarom veel aan gelegen om de rechtszaak wegens corruptie tegen SNS-Lavalin niet door te laten gaan. Hij zou hoofdaanklager Wilson-Raybould dringend hebben gevraagd een schikking met de aanklagers te treffen. Dat zou niet alleen de werkgelegenheid ten goede komen, maar ook gunstig zijn voor zijn partij in de algemene verkiezingen van oktober.

Wat zijn de gevolgen tot nu toe?

Minister van Justitie Jody Wilson-Raybould heeft ontslag genomen, nadat ze eerder naar de post van Veteranenzaken was overgeplaatst. Een duidelijke degradatie. Ze deed voor een parlementaire commissie een boekje open over de druk die premier Trudeau volgens haar heeft uitgeoefend om deze affaire buiten de rechtszaal te houden.

Deze week volgde Jane Philpott, minister van Overheidsinvesteringen, haar voorbeeld. Ook zij heeft er naar eigen zeggen geen vertrouwen in dat de premier deze zaak tot een goed einde brengt. Philpott gold als een van de belangrijkste vertrouwelingen van Trudeau in het Canadese kabinet. De verklaring bij haar aftreden loog er niet om: „Ik moet bij mijn kernwaarden, ethische verantwoordelijkheden en grondwettelijke verplichtingen blijven. Vasthouden aan principes kan een prijs hebben, maar die loslaten heeft een hogere prijs.”

Wat vindt premier Trudeau zelf?

De Canadese regeringsleider is van mening dat hij op geen enkele manier de rechtsgang heeft ondermijnd. Hij geeft toe dat hij en diverse mensen om hem heen voor SNS-Lavalin hebben gelobbyd. Maar die actie viel volgens hem binnen de regels en was bedoeld om banen te redden. Trudeau betreurt het besluit van beide bewindslieden om op te stappen, maar respecteert hun keuze en deelt naar eigen zeggen de zorgen van de kiezer. Verder heeft de premier zich vooral op de vlakte gehouden.

Hoe reageert de oppositie?

Oppositieleider Andrew Sheer (Conservatieven) heeft om het aftreden van premier Trudeau gevraagd. Volgens hem ondermijnt hij de wet. Politiek analisten betwijfelen dat overigens. Trudeau zou geen wetten hebben geschonden, maar wel „ongepast” hebben gehandeld. Daarom zou hij op zijn minst de morele plicht hebben om af te treden.

Hoe nu verder?

In oktober gaan de Canadezen naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen. De grote vraag zal dan zijn wat de negatieve gevolgen voor Trudeau en zijn Liberale Partij zullen zijn. Volgens de peilingen oordelen kiezers nu al heel negatief over de manier waarop de premier deze affaire aanpakt. Als Trudeau niet tussentijds opstapt, wat niet onwaarschijnlijk is als nog meer bewindslieden het veld ruimen, zou de definitieve afstraffing voor hem en zijn partij in oktober kunnen komen.