Op 29 januari organiseerde het Overlegorgaan Joden en Christenen (OJEC) een studiedag over ”de geboden”. Verrassend was de opkomst. De Utrechtse synagoge Merkaz was compleet bezet: meer dan honderd deelnemers, met een heel aantal zelfs nog op een wachtlijst. In jaren was er niet zo veel belangstelling geweest voor een conferentie van het OJEC.

Het onderwerp leek niet veelbelovend: ”de geboden”. Zijn niet juist de geboden vaak een heet hangijzer geweest in de ontmoeting tussen joden en christenen? Joden leven met de Thora, christenen met Jezus Christus, die van het juk van de wet bevrijdt. Dat lijkt geen thema om dichter bij elkaar te komen.

Toch was de opbrengst van de studiedag ook verrassend, omdat het gesprek over de geboden eerder een brug vormde dan een wig dreef tussen de joodse en de christelijke gesprekspartners. In het gesprek over de beleving ervan werd veel bij elkaar herkend, zoals de motivatie voor het doen van de geboden: niet voor de mensen, niet voor een beloning of uit angst voor straf; de vreugde die in het beoefenen van de geboden zelf al te ervaren is; en het doel van het houden van de geboden in het zoeken van de eer van God.

Maar spreekt Jezus niet over een bevrijding van het juk van de geboden, als Hij mensen nodigt om zijn juk op zich te nemen, dat licht is en dat echte rust geeft?

Inderdaad is die uitnodiging uit Mattheüs 11:29 wel zo uitgelegd, dat Jezus mensen aanspreekt die diep gebukt gaan onder het juk van de Farizeeën. Jezus zou ertoe oproepen om dat Joodse juk van wetten en regels te verbreken en zijn juk op te nemen, geheel tegengesteld aan dat van de Farizeeën.

In het gesprek over deze tekst met Joodse gesprekpartners werd dat ”juk van de wet” niet herkend als een zware last. De geboden worden inderdaad vaak vergeleken met ”het juk van het Koninkrijk”. Maar het opnemen daarvan biedt juist veel vreugde. Wie wel eens de begroeting van de sabbat in een Joods gezin heeft meegemaakt, zal dat herkennen. Het houden van het sabbatsgebod wordt niet ervaren als een drukkend juk. Integendeel, het biedt ruimte om helemaal blij te zijn en te zingen van de rust die God geeft.

Het is opvallend dat Jezus in de woorden in Mattheüs 11 een toespeling maakt op verschillende teksten uit het Oude Testament. Opmerkelijk genoeg zijn dat geen teksten waarin het beeld van een juk in negatieve zin gebruikt wordt. Een voorbeeld is Jesaja 9, waar de profeet belooft dat de Messias het juk dat het volk neerdrukte, zal verbreken. Nee, Jezus verwijst in zijn uitnodiging naar teksten waarin het juk juist een positief beeld is: in Jeremia 5 staat het ”juk” parallel met ”de weg des Heren” en ”het recht van God” (vers 5). De profeet klaagt de mensen aan omdat ze dat beschermende juk van de wet hebben verbroken. Hij roept hen op om daarnaar terug te keren. Zo zullen ze rust vinden voor hun zielen (Jer. 6:16).

Ook in het apocriefe boek Jezus Sirach wordt het volk uitgenodigd om het juk van het echte luisteren naar Gods woorden op te nemen, om werkelijk rust te krijgen (6:23-30; 51:23-27). Zó luisteren is de enige manier om de geboden van God, die je uit jezelf als last kunt ervaren, tot een beschermende leidraad voor je leven te maken. Door vanuit je hart te willen doen wat God gebiedt, zul je rust ontvangen, zegt Jezus Sirach.

Jezus Christus sluit bij deze teksten aan: wil je echt blij worden en rust vinden, neem dat juk dan op je. Het verschil tussen zijn uitnodiging en die van de Farizeeën zit niet in een leven met of zonder geboden, maar in de bron waar je kracht kunt vinden om met God en zijn woord te leven. Daar ligt nog steeds het grote verschil tussen joden en christenen. Maar verrassend genoeg is het leven met de geboden zelf en het gesprek daarover iets wat in de eerste plaats kan verbinden. Dat werd bevestigd op deze studiedag, door joden én christenen. Een verrassende opbrengst.

Michael Mulder is universitair docent Nieuwe Testament en Judaica aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. Hij schrijft dit ”theologenblog” als lid van de onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.