Je mag het best zeggen: Chihuly heeft de glaskunst nieuw leven ingeblazen. Al ruim 200 musea hebben werk van hem aangekocht en daarmee een goede investering gedaan. Inmiddels omringt de kunstenaar zich, naar eigen zeggen, met de beste glasblazers ter wereld. In de eerste plaats omdat samenwerking de mogelijkheden vergroot. Maar ook om het verlies van een oog, wat Chihuly overkwam, te compenseren. Zijn invloed op het werk is er niet minder om; hem ontgaat niets en zijn eindcontrole is genadeloos. Alles wat niet aan de hoogste eisen voldoet, verdwijnt in de afvalbak.

Geconcentreerd staat hij klaar om op het juiste moment in te grijpen en het verhitte glas te ‘kneden’ in de vorm die hij voor ogen heeft. „Eerst sloeg ik met een slagplankje om de vormen nog wat te bewerken. Maar ik ontdekte al snel dat als ik gewoon de hitte van de oven en de vlam van de brander gebruikte, ik hetzelfde effect kreeg en het glas bovendien mooier en sterker werd.”

Dale Chihuly (1941) kan zich er nog kinderlijk over verwonderen. „Je neemt zand en vuur samen, en dan krijg je glas. Zand dat vloeibaar wordt, stel je voor! Vervolgens breng je er een ijzeren pijp in en je pakt het op, zoals je honing al draaiend uit een pot schept. Je blaast op de pijp en er ontstaat een belletje. Door de eeuwen heen hebben glasblazers er heel veel verschillende vormen mee leren maken.”

Toen de kunstenaar dit –in 1962– voor het eerst zag wist hij zeker dat hij glasblazer wilde worden, hoewel hij een opleiding achter de rug had als wever. Zijn eerste glasvormen verwerkte hij dan ook in geweven tapijten. „Toen wist ik dat ik iets unieks had gemaakt. Dat ervaar je als kunstenaar gewoon; dat gevoel heb je ook nodig om verder te kunnen.”

Opgeleid als wever

Dale Chihuly komt uit een Amerikaans middenklassengezin; vader was slager, moeder bestierde het huishouden. Kort na elkaar stierven zijn zes jaar oudere broer en zijn vader. Chihuly bleef achter met zijn moeder, die erop aandrong dat de jongen ging studeren. Het geld voor zijn opleiding verdiende hij als visser in Alaska. Na weefopleidingen aan het College of Puget Sound (Washington) behaalde hij diploma’s in Wisconsin en Rhode Island als glasblazer en volgde hij een opleiding in de beroemde glasfabrieken van Venini in het Italiaanse Murano, vlak bij Venetië.

Chihuly maakt graag series. Als een motief of vorm hem boeit, ontwerpt hij een groot aantal kunstwerken. „Dat is ook nodig bij glasblazen. Je werkt een idee uit, keer op keer. Je moet veel fouten maken. Na lange tijd en duizenden stukken, weet je dat je het proces onder de knie hebt.”

Als Chihuly kennismaakt met indiaanse manden, met hun karakteristieke kleuren en motieven, wil hij die in glas uitwerken. Om het buigzame materiaal in glas uit te drukken, kiest hij voor asymmetrische vormen. Hitte, zwaartekracht en beweging –„met niets meer dan mensenadem die in die wonderlijke substantie wordt geblazen”– geven de manden (”Baskets”) de ‘beweeglijke’ vorm. Het wordt een tot in de finesses uitgewerkte specialiteit van de kunstenaar.

Soms vloeit uit de ene serie de andere voort. „Uit de Baskets ontstonden de Zeevormen (”Seaforms”), maar de Venetiaanse art-decostukken (”Venetians”) zijn weer heel afwijkend. De kandelaars (”Chandeliers”) kwamen gewoon uit het niets.” Een van de getoonde Seaforms komt uit Nederland. Toenmalig president Clinton gaf het in 1997 cadeau aan koningin Beatrix. Het stuk is nu opgedoken in de Koninklijke Verzamelingen.

Groter en groter

Werkt Chihuly eerst nog aan kleinere voorwerpen, gaandeweg is het zijn uitdaging de vormen zo groot mogelijk en zo dun als haalbaar te maken. Uit die grote vormen bouwt hij architecturale installaties, liefst in de open ruimte. Want niet alleen worden de stukken groter, de kunstenaar gaat ook meerdere vormen aan elkaar verbinden. Zo brengt hij allerlei kleuren bij elkaar. „Neem bijvoorbeeld de Zon (”The Sun”), een van de grotere installaties, die uit duizend onderdelen bestaat, met veel verschillende kleuren geel. De echte zon en het kunstlicht schijnen erdoorheen. Zo veel kleuren in die simpele vorm; dat straalt kracht uit.”

In de Groningse museumzalen vallen onmiddellijk de donkergekleurde bollen ops (”Niijma Floats”). Ze zijn vernoemd naar de aangespoelde glazen dobbers uit Japan die Chihuly als kind langs de stranden van Puget Sound, bij Seattle, zag liggen. Over een aantal van de bollen vloeien kleuren, als olie dat op het water drijft. Oorzaak is een dun laagje bladgoud dat op het oppervlak van het gesmolten glas wordt aangebracht. „Het is de lastigste serie die ik ooit heb geblazen”, zegt de kunstenaar. „Normaal zijn bolle vormen gemakkelijk in glas te blazen omdat het de meest natuurlijke vorm is. Maar op deze schaal, zo’n 60 à 70 centimeter doorsnee, is het allesbehalve natuurlijk.”

Duizend bloemen

De kunstprojecten van Chihuly worden steeds omvangrijker, waarbij steeds meer de natuur en natuurlijke (florale) vormen centraal staan. De kunstenaar zegt dat hij zijn inspiratie voor de ”glastuinen” vindt in herinneringen aan de indrukwekkende tuin van zijn moeder. In het Groninger Museum heeft de glaskunstenaar een geweldig boeket (”Mille Fiori”) van diverse kleurrijke vormen samengebracht, een tuin van glas, die een fantasiewereld oproept. De wonderlijke wereld van Dale Chihuly.

‘Groningen’ heeft de grootste museale expositie van Chihuly in Europa in de afgelopen twintig jaar ingericht. Zeven zeecontainers en vijftien vrachtwagens hebben de reis vanuit Seattle gemaakt om al dat glas naar Groningen te brengen. Het is slechts een deel van Chihuly’s oeuvre. Zijn grootste werkstuk staat aan de voet van de Space Needle in Seattle. Een enorme, deels overdekte tuin waar zich jaarlijks 750.000 bezoekers vergapen aan een explosie van licht, kleur en vormen. Maar Groningen is dichterbij. Daar krijg je de smaak wel te pakken.

”Chihuly” is tot en met 5 mei te zien in het Groninger Museum.

www.groningermuseum.nl