De bijeenkomst was georganiseerd door de Protestantse Theologische Universiteit (PThU), Stichting VPSG –advies en ondersteuning bij vragen rond seksueel geweld, godsdienst en zingeving– en SMPR, het meldpunt seksueel misbruik in de kerk.

Marie Hansen-Couturier, theologe en bezig met een onderzoek naar de (on)mogelijkheid van vergeving na misbruik in het pastoraat, hield een lezing over visies op vergeving na seksueel misbruik. Haar vraagstelling luidde: „Hoe kun je op zo’n manier over vergeving spreken dat het bevrijdend is voor slachtoffers/benadeelden van seksueel misbruik in het pastoraat?”

Hansen-Couturier signaleerde een drietal problemen met vergeving. Allereerst kan er sprake zijn van miscommunicatie. „Als je aan tien mensen vraagt wat vergeving is, kun je minstens acht verschillende antwoorden krijgen.”

Vergeving kan ook een methode worden om iets in de doofpot te stoppen. „Al snel wordt gezegd: „Zand erover.””

Ten derde kan vergeving –of het (nog) niet kunnen of willen vergeven– een enorm schuldgevoel bij het slachtoffer aanwakkeren. „Vergeven wordt immers over het algemeen als moreel goed gezien.”

De klassieke visie op vergeving is vergeving als christelijke plicht. „Vergeving is een Bijbelse opdracht. Bij deze visie is genade een kernbegrip, gekoppeld aan de kruisdood van Jezus”, aldus Hansen-Couturier.

Woede

Een alternatieve visie op vergeving is een feministisch-theologische visie waarbij voorwaarden bij het vragen om vergeving belangrijk zijn. Recht doen is hierbij belangrijk, zei Hansen-Couturier. „Het begint met het spreken van de waarheid, zodat er ruimte komt voor erkenning en woede.”

Binnen de feministische theologie wordt ook nog anders over vergeving gedacht. Vergeving wordt ook gezien als per definitie onderdrukkend. „Het houdt patriarchale machtssystemen te veel in stand.”

Het verzet tegen vergeving kan ook als profetisch verzet worden gezien, aldus Hansen-Couturier. „Om onrecht en onrechtmatige sociale en maatschappelijke verhoudingen aan te klagen.”

Als je de ervaringsverhalen legt naast de verschillende visies, valt er een aantal dingen op. Allereerst zijn er de nadelen van vergeving: gebrek aan ruimte/tijd of gebrek aan waarheidsvinding. Maar daarnaast is er ook de kracht van vergeving. „Daardoor kun je loslaten en heel worden.”

Wat zijn de belangrijkste voorwaarden voor vergeving? zo vroeg Hansen-Couturier zich af. Allereerst moet er ruimte zijn voor erkenning. Het is daarnaast geen verplichting en er moet tijd gemaakt worden voor vergeving. Ook vergeven kan profetisch zijn: een daad richting heling en hoop op een geheelde toekomst. Hansen-Couturier benadrukt: zowel vergeving als (nog) niet vergeven om bepaalde redenen is theologisch te verantwoorden. „Waar gewerkt wordt aan heling en heelwording, hoe dan ook, dáár is God dichtbij in de verhalen van mensen.”

Opgave

Ds. Judith van der Werf, theoloog, en drs. Marjoleine Vosselman, psycholoog, hielden een lezing over vergeving in de praktijk van de VPSG. Zij bespraken drie casussen en gaven een aantal richtlijnen rond vergeven na seksueel geweld in en rond het gezin. „Vergeven is een opgave en een genadegave, het wordt je geschonken. Je laat de gefixeerde rollen van dader-slachtoffer los.”

Daarnaast is vergeven geen kwestie van moeten of willen. „Vergeving kan niet opgelegd worden door een ander.”

Vergeven is meestal niet een enkele stap, maar een veelheid van stappen, aldus Van der Werf en Vosselman.