Sinds zaterdag is er in de Utrechtse wijk een Bitterzoete Route, een wandelroute die de zwarte zijden van het koloniale verleden belicht.

Die van Jan Pieterszoon Coen bijvoorbeeld. „Stichter van Batavia, militair sterk en een geboren leider. Maar inmiddels weten we ook dat op zijn bevel zeker 10.000 bewoners van de Banda-eilanden zijn vermoord”, zegt Rens Bleijenberg, samensteller van de wandeling. „En onder het gezag van Van Heutsz doodden Nederlandse troepen 3000 mannen, vrouwen en kinderen in Atjeh. Die straatnamen geven daarmee toch een bitterzoete nasmaak.”

Bewustzijn

Actiegroep De Grauwe Eeuw vroeg de gemeente Utrecht twee jaar geleden om te stoppen met de „koloniale verheerlijking” in Lombok. Nader overleg leidde ertoe dat de werkgroep Gepeperde Straten Lombok werd opgericht. Onder andere de Universiteit Utrecht, wijkbewoners en Art. 1 Midden Nederland, een expertisecentrum voor gelijke behandeling en discriminatiezaken, denken daarin mee over de manier waarop „het bewustzijn over het koloniale verleden vergroot kan worden.”

De straatnamen wijzigen was geen optie voor de gemeente Utrecht. „Alleen al niet om praktische redenen”, aldus woordvoerder Maud Bredero. „De namen worden opgeslagen in een landelijke databank, waar tal van instanties gebruik van maken, zoals het Kadaster en de Belastingdienst. Met dat systeem zijn wel duizend koppelingen gemoeid. Een wijziging moet overal doorgevoerd worden. Daarnaast dienen ook alle wijkbewoners hun adresgegevens op allerlei plekken te laten veranderen.”

Leed

Van de werkgroep hoeven de straatnamen ook niet te verdwijnen. „Nu is er tenminste een concrete aanleiding om het met elkaar over het koloniale verleden te hebben”, zegt Bleijenberg, die als student geschiedenis bij het project betrokken raakte. „De route informeert allereerst. Sommige wijkbewoners weten niet eens wie mensen als Abel Tasman en Van Riebeeck waren. Het koloniale tijdperk heeft Nederland economische vooruitgang gebracht, zo leggen we uit, maar die welvaart heeft ook wat gekost: menselijk lijden en leed. Denk onder meer aan de slavenhandel.”

Nationalisme

Net als vele andere Indische buurten in Nederland is Lombok ontstaan in de negentiende eeuw. Bleijenberg vindt de straatnamenkeuze niet opmerkelijk. „In ons land was er rond 1900 sprake van een nieuwe golf van nationalisme. De economische vooruitgang, de industrialisatie en het optreden van ‘onze’ soldaten in de overzeese gebieden versterkten dat gevoel van nationale trots.”

Met de wandelroute wil de werkgroep ook gesprekken op gang brengen. Bleijenberg: „Er zijn mensen die die straatnamen prima vinden, anderen storen zich eraan. Hopelijk bevordert de wandeling begrip voor elkaars standpunten. De koloniale geschiedenis heeft twee kanten.”

Belangstellenden die de route willen lopen, vinden achtergrondinformatie op de internetsite bitterzoeteroute.nl. Er komt mogelijk een app voor smartphones beschikbaar. Bovendien is het mogelijk om wandelingen te maken onder leiding van een gids. Verder wordt een educatief programma voor scholen ontwikkeld.