Duizenden Palestijnen in de geïsoleerde Gazastrook gaven de afgelopen vrijdagen gehoor aan de oproep van Hamasleider Yahya Sinwar om te protesteren bij de grens met Israël. Op andere dagen hebben kleinere demonstraties plaats.

Het Israëlische leger schiet met scherp om te voorkomen dat demonstranten door het grenshekwerk heen dringen. Het is namelijk waarschijnlijk dat er in zo’n geval Hamasterroristen mee zullen komen. Die vormen een groot gevaar voor de Israëlische burgerbevolking in de dorpen en steden rond de Gazastrook.

Sinds de demonstraties eind maart begonnen, werden meer dan 150 Palestijnen gedood door vuur van het Israëlische leger. Duizenden andere raakten door de kogels gewond. Veel gewonden hebben onder meer ledematen verloren.

De laatste weken lijken de confrontaties harder te worden. Het aantal demonstranten is toegenomen tot 20.000 per vrijdag. Vorige week vrijdag kwamen bij de protesten volgens Palestijnse bronnen drie Palestijnen om, onder wie een 12-jarige jongen. De week daarvoor verloren zes Palestijnen het leven.

Regeling

Israël hoopt dat de VN-afgezant voor het Midden-Oosten, Nickolay Mladenov, en de Egyptische regering een regeling zullen kunnen treffen tussen Israël en Hamas die de rust terugbrengt en de rehabilitatie van de Gazastrook mogelijk maakt.

De eerste stap naar zo’n regeling is al gezet. Qatar doneerde 60 miljoen dollar om brandstof te kopen voor de komende zes maanden. Tot nu toe hadden de Palestijnen in de Gazastrook ongeveer vier uur stroom, en vervolgens ongeveer twaalf uur of langer geen elektriciteit. De bedoeling is dat de stroomonderbreking dankzij de gift van Qatar minder lang zal duren.

Voor het eerst gaat de betaling buiten de Palestijnse Autoriteit (PA) om. Qatar zou het geld vroeger naar de PA hebben gestuurd. Die kocht vervolgens brandstof in Israël, waarna die met tankauto’s via de grensovergang Kerem Shalom naar Gaza werd gebracht. Deze week zond Qatar de dollars echter naar de Verenigde Naties, die brandstof van Israël kochten.

Een probleem is dat de Palestijnse president Mahmud Abbas niet mee wil werken aan een regeling. Hij oefent zware druk uit op Hamas om het bestuur over de Gazastrook weer over te hevelen naar zijn Fatahpartij, zoals dat geval was voor de coup van Hamas tegen Fatah in 2007.

Abbas zegt dat er twee redenen voor zijn bezwaren zijn. De eerste is dat een regeling zonder de Palestijnse Autoriteit de greep van Hamas op Gaza zou versterken. De tweede is dat het nu moeilijker zou zijn om een akkoord over verzoening te bereiken tussen de Palestijnse Autoriteit en Hamas, waarbij Egypte bemiddelt.

De Palestijnse Autoriteit zegt ook dat Israël door een akkoord te sluiten met Hamas een splitsing veroorzaakt onder het Palestijnse volk, zodat dat verder zal worden verzwakt. „We zijn getuige van een poging om het legitieme leiderschap van de Palestijnen te passeren”, aldus een anonieme senior functionaris van de Palestijnse Autoriteit in de krant The Jerusalem Post. „Hamas en Qatar maken deel uit van een verdachte samenzwering om de Palestijnse zaak en ons nationale project te liquideren en te vernietigen.”

Hamas leider Easm al-Da’alis beschuldigde de Palestijnse Autoriteit er echter van de verantwoordelijkheid voor het Palestijnse volk in Gaza te hebben opgegeven en het lijden te hebben verergerd door meer sancties toe te passen. Hij wees er ook op dat Qatar, Turkije, Iran, Marokko en andere partijen het vacuüm zullen vullen zonder er een politieke prijs voor te vragen.

Verbetering

De komende dagen moet blijken hoe het afloopt. Zal dit een begin zijn van een verbetering van de leefomstandigheden in de Gazastrook? Of zal het overleg achter de schermen mislukken, met het risico op een nieuwe oorlog tussen Israël en Hamas?

Een nieuwe oorlog lijkt echter geen optie. Geen van de partijen wint er wat mee. Een oorlog zal leiden tot toenemende destructie in Gaza en levens eisen. Ook Israël schiet niets met een oorlog op. Het zal soldaten en mogelijk ook burgers in de strijd verliezen en economische schade lijden.

Een akkoord tussen Israël en Hamas heeft echter ook een negatieve kant. Dit zal namelijk het idee versterken dat geweld loont. De Palestijnse Autoriteit, die officieel tegen een gewelddadige strijd is en het conflict liever via onderhandelingen, diplomatie en internationale organisaties oplost, heeft niets bereikt. Hamas echter, dat voorstander is van een gewapend conflict, zou er echter in slagen om Israël tot concessies te dwingen.

Daar staat tegenover dat de economische situatie in de Gazastrook veel slechter is dan in de Palestijnse gebieden op de Westoever die de Palestijnse Autoriteit bestuurt.

Hamasbestuur in Gaza is mislukt

Sinds Hamas de macht in 2007 in Gaza van de Palestijnse Autoriteit heeft overgenomen tijdens een bloedige coup, is de situatie in de kuststrook verslechterd. Zeker de helft van de bevolking is werkloos.

Werkloze jongeren brengen hun dagen door in de buurt van de grens met Israël, zodat ze gemakkelijk deel kunnen nemen aan de Mars van terugkeer. Dat zijn de protesten om terug te keren naar de huizen in Israël waaruit de Palestijnen in 1948 zijn weggevlucht of weggedreven – en waarvan in de meeste gevallen niets meer over is.

Hamas heeft volop geïnvesteerd in de militaire strijd tegen Israël. Dollars die nodig waren voor het welzijn van de bevolking en de opbouw van de economie gingen naar de voorbereiding van een oorlog die de radicale beweging niet kan winnen.

De drie oorlogen tussen Israël en Hamas in de afgelopen elf jaar hebben duizenden levens geëist in Gaza, huizen verwoest en de economie verzwakt. Tegen de raketten die Hamas op Israël afvuurt, heeft Israël het raketschild Iron Dome ontwikkeld. Als antwoord op de tunnels die Hamas onder de grens door naar Israël heeft gegraven, legt Israël een ondergrondse barrière aan.

Demonstraties

Toen begin dit jaar bleek dat burgers demonstraties aan het voorbereiden waren om terug te keren naar Israël, namen Hamas en andere islamitische groepen het initiatief over. Elke vrijdag trekken duizenden demonstranten naar de grens met Israël om te betogen voor de terugkeer naar de huizen in Israël van hun voorouders. De laatste weken is het aantal demonstranten dat wekelijks naar de Israëlische grens trekt toegenomen tot 20.000.

Hamas noemt de betogingen „vreedzaam.” Maar de demonstranten proberen het grenshekwerk te beschadigen en Israël binnen te dringen, onder dekking van zware rookwolken die brandende autobanden veroorzaken. Verder schieten ze met katapulten stenen in de richting van Israëlische troepen. Zeker 3000 hectare aan gewassen en ander areaal in Israël is verwoest door vliegers en ballonnen die branden veroorzaken. Ook blijken Palestijnse militanten explosieven aan ballonnen te vestigen.

Winst

Hamas dacht zijn voordeel met de confrontaties te kunnen doen. De demonstraties moeten de kwestie Gaza weer hoog op de internationale agenda zetten. Ze zouden Egypte en Israël moeten dwingen om de afsluiting van de Gazastrook te verlichten, en de Palestijnse leider Abbas ertoe moeten brengen de strafmaatregelen tegen Gaza op te heffen. In het begin was er inderdaad veel internationale belangstelling voor de rellen. Intussen is dat niet meer het geval.

Hamas zit ondertussen stevig in het zadel. Maar wat Israël betreft kan het erger. Als de radicale beweging ten val komt en een machtsvacuüm ontstaat, staan er andere, extremere jihadisten klaar om de macht over te nemen.

Herinname van de Gazastrook is voor Israël geen optie: dat zou voor het land een te zware economische en militaire last vormen.

Voor Israël zou het beter zijn als de Palestijnse Autoriteit weer aan de macht kwam in Gaza of als Israël en Hamas een akkoord bereiken dat leidt tot een afname van spanningen en een verbetering van de economie van Gaza.