Hij is nog steeds „meneer de president”, hoewel hij uit zijn ambt werd gezet en in ballingschap woont. Zijn strijd om zelfbeschikking voor Catalonië gaat ook in het buitenland door. Carles Puigdemont: „We zijn onafhankelijker dan een jaar geleden.”

Carles Puigdemont is moe. En ook wel een beetje gefrustreerd. Een jaar na het Catalaanse referendum over onafhankelijkheid van Spanje kan hij nog steeds niet terug naar zijn vaderland, omdat daar een opsporingsbevel wegens rebellie tegen hem loopt. Hij zat al eens in Duitsland in de cel, maar kan zich inmiddels vrij door de Europese Unie bewegen. Hij woont tijdelijk in het Belgische Waterloo, waar hij de strijd om zelfbeschikking van zijn volk coördineert.

„Mijn persoonlijke situatie is verre van ideaal, dat mag duidelijk zijn”, vertelt Puigdemont in het Amsterdamse hotel Anmbassade. Hij is een paar dagen in Nederland om zijn net verschenen boek ”De Catalaanse crisis” te promoten. „Ik ben gescheiden van mijn vrouw en twee dochters.”

Politiek gezien overheerst echter de hoop, ook nadat de centrale regering in Madrid vorig jaar na het referendum over onafhankelijkheid het bestuur over de ‘afvallige’ regio naar zich toetrok. „We zijn een politiek onderwerp. We staan op de kaart. We zijn onafhankelijker dan een jaar geleden. Niet rechtens, maar wel de facto.”

Onafhankelijker? Dat moet u even uitleggen.

„Onafhankelijkheid wordt niet door politici of instituties bepaald, maar door de burgers. Er is een onomkeerbaar proces in gang gezet. We kunnen niet blijven voortleven in een staat waar je wordt vervolgd om ideeën, waar ze burgemeesters achter de tralies zetten. Onafhankelijkheid is slechts een kwestie van tijd.”

Over hoeveel tijd heeft u het dan?

„Het is geen kwestie van een knop indrukken en dan verschijnt er een republiek. Het is een proces, dat vooral vreedzaam en niet gewelddadig moet verlopen. Ik kan niet voorspellen hoeveel tijd dat gaat kosten. Als er meer dan een miljoen mensen de straat op gaan om voor onafhankelijkheid te demonstreren, dan zegt dat iets over de kracht van onze beweging. Het zal zeker in deze generatie gebeuren. Het kan vandaag, als de Spaanse regering meewerkt.”

Hoe dan?

„De Spaanse staat moet het idee accepteren dat Catalonië een serieus onderwerp is. Net zoals de Britse premier Cameron dat met Schotland heeft gedaan. Laat ze het spel meespelen. Dan kan Madrid zelfs nog winnen ook. Maar tot nu toe wordt van Spaanse kant steeds gezegd dat het Catalaanse project niet bestaat. Tussen haakjes: onafhankelijkheid is slechts een vóórstel van onze kant. Maar uit Madrid komt er helemaal niets. Waarom?”

Als u de Spaanse premier Pedro Sanchez vandaag zou ontmoeten, wat zouden uw eerste woorden aan hem zijn?

„Dit is een écht probleem. Is de oplossing vervolging, oproerpolitie, de gevangenis? Of heeft u een ander idee? Wij willen met u samenwerken. Wij zijn ook bereid een compromis te accepteren. Over de datum, bijvoorbeeld. Zelfbeschikking kan niet morgen geregeld zijn.”

De afgelopen dagen is er in de straten van Barcelona weer volop gedemonstreerd voor onafhankelijkheid en tegen de regering in Madrid. Had u daar niet bij willen zijn?

„Het is niet mijn rol om daarbij betrokken te zijn. Natuurlijk steun ik die protesten wel. Het is goed dat we herdenken dat de bevolking van Catalonië zich een jaar geleden zo massaal voor onafhankelijkheid heeft uitgesproken.”

Welke boodschap zou u de betogers mee willen geven?

„Blijf toegewijd en creatief. Jullie houding is je belangrijkste wapen. Geen geweld, respecteer de ander.”

In uw boek ziet u een belangrijke rol voor Europa weggelegd. Heeft de EU niet genoeg aan haar hoofd met kwesties als brexit en migratie?

„Als de EU nog een echt politiek project is, zal ze de realiteit van miljoenen mensen in Catalonië onder ogen moeten zien. Spanje is bovendien lid van de Europese Unie en is gebonden aan internationale verdragen over zelfbeschikking en mensenrechten. Wij kunnen onze rechten niet opgeven om een conflict te voorkomen. Wij willen als Europese burgers in een gezamenlijk project leven, of dat nu binnen het raamwerk van Spanje of van de EU is. Het gaat ons niet om een vlag, een volkslied en een paspoort. Wij willen echte instrumenten om ons recht op zelfbeschikking te kunnen uitoefenen.”

U kan voorlopig niet meer naar huis. Wat heeft dat persoonlijk met u gedaan?

Puigdemont aarzelt een tijdje, haalt dan zijn schouders op. „Ik heb een vrouw en twee dochters van elf en acht. We bellen elke dag twee keer en eens in de drie weken proberen ze in België op bezoek te komen. Het is niet makkelijk om veel redenen die ik niet allemaal publiekelijk ga noemen.

Tegelijkertijd denk ik vaak aan mijn grootvader die tijdens de Tweede Wereldoorlog in een concentratiekamp in Frankrijk zat. Met de grootst mogelijke moeite kon hij een briefje naar zijn familie smokkelen. Ik kan me vrij op de hele wereld bewegen. Behalve op één plaats, die ze Spanje noemen.

Christelijke waarden en politiek

„Ik ben gelovig, maar ik sta bijzonder kritisch tegenover de Katholieke Kerk, want die houdt er posities op na die in de loop der tijd heel ver van het christendom zijn afgedwaald. Voor mij is het christendom een manier om allemaal vreedzaam samen te leven, op basis van verbondenheid, respect voor de ander, wie hij ook is. Je kunt handelen in overeenstemming met je overtuiging en tegelijkertijd de anderen het recht op hun overtuiging gunnen. Dat heeft Europa er niet van weerhouden zich op politiek vlak van zijn slechtste kant te laten zien, met het nazisme, het fascisme, het imperialisme en het totalitaire regime van Stalin. Maar het is precies in de periodes waarin Europa afstand heeft genomen van de fundamentele principes van de christendemocratie dat ons continent in die gruwelijke valkuilen is gestapt.”