Natuurlijk stoort mij dat, antwoordt de Tatjana Merzljakova op de vraag wat ze vindt van de rommel in het park: „Maar wat kan ik er aan doen?” De 70-jarige vrouw vult haar limoengroene 2 literfles met water dat stroomt uit een roestige buis in een met graffiti bekladde muur. „Dit water is beter dan dat uit de kraan, en ook nog eens gratis. Er blijft wel een wit laagje achter in de ketel, maar dat is niet zo erg.”

Het bos om het park ligt bezaaid met afval: plastic flessen en tasjes en een grote hoeveelheid bruine medicijnflesjes. Die zijn achtergelaten door alcoholisten. De inhoud ervan is goedkoper dan de gewone sterke drank en misschien wel belangrijker: krachtiger. Alcoholisten gooien de flesjes gewoon in het beekje dat door het bos stroomt.

Om het bos heen staan nieuwe flats van de Russische stad, Izjevsk. Het water dat Merzljakova drinkt, zouden Nederlanders nog niet aan hun hond of kat geven. In Rusland weet men nooit welke bacteriën of ongezonde mineralen er in het water zitten. Toch wordt het drinkwater in de plaatselijke kranten aangeduid als „veilig.”

Nalatigheid

Izjevsk is enorm vervuild, vindt Dmitri Manolev. „Ik kijk hier uit het raam en ik zie gelijk lege flessen en andere rommel liggen.”

Het zijn voornamelijk alcoholverslaafden die hun flessen achterlaten. Meestal op niet al te frisse plekjes. Russen noemen het met een mooi woord ”razgildjaistvo”, oftewel nalatigheid of slordigheid.

Voor 22 roebel per maand (zo’n 30 eurocent) wordt afval twee keer per maand opgehaald door een bedrijf . Die rijden het afval weg naar een belt, in het Russisch ”svalka”.

Recycling gebeurt in Rusland nog nauwelijks. Alles wordt op grote hopen gereden. Dat is ook veel goedkoper, en handiger. In een groot land ligt zo’n afvalberg niemand in de weg.

Daarom zijn er veel huishoudens die de 22 roebel per maand liever in hun zak houden en hun vuilnis verbranden in het bos. En dat zorgt ervoor dat men nu praat over een ecologische crisis.

Neem bijvoorbeeld het stuwmeer in het centrum van Izjevsk, gaat Manolev verder: „Vroeger was het water er schoon, zo helder als een zwembad. Nu is het erg smerig, en groen. Overal drijft plastic en ander vuil. Dat zie je in bijvoorbeeld Duitsland niet.” Waarom Rusland volgens Manolev dan zo vies is? „Russen hebben geen hersens. Als je naar het bos gaat voor recreatie of om paddenstoelen te plukken: het puilt uit van het vuil. Mensen laten alles slingeren.”

Hervormingen

Het probleem begon in de jaren 90. De Sovjet-Unie had nog enige vorm van hergebruik van afgedankte goederen. Maar in de jaren 90, toen de bevolking het hoofd nauwelijks boven water kon houden door de economische en politieke hervormingen, was afvalverwerking het laatste waar men aan dacht.

Toen de economische groei in het begin van de 21e eeuw kwam, was Ruslands recyclingindustrie ernstig achtergebleven. Anno 2018 is afval nog steeds een probleem in Russische steden en de natuur daaromheen.

Vooral de grote steden Moskou en Sint-Petersburg ondervinden nu serieuze problemen. Onlangs protesteerden inwoners van de regio Moskou tegen de stank van de afvalberg in het regionale stadje Volokolamsk. Dat het aantal demonstranten in de duizenden lag, bewijst dat het de bewoners erg hoog zat; demonstreren kan in Rusland immers leiden tot ontslag of flinke boetes.

Net als in westerse landen groeiden in Rusland de afvalbergen mee met de welvaart. Meer dan 80 procent van Ruslands afval komt op een svalka terecht. De rest wordt verbrand. Ter vergelijking: in Duitsland en Oostenrijk wordt zo’n 60 procent hergebruikt. In Rusland is dat minder dan 1 procent. Dat zorgt ervoor dat in Rusland alle afvalbergen bij elkaar een oppervlakte hebben zo groot als Nederland.

Miljarden

Volgens berekeningen van de Wereldbank is er een oplossing: Rusland moet 40 miljard euro investeren om op het niveau te komen van het aandeel gerecycled afval van Europese landen. De opbrengsten van het gerecyclede materiaal zouden jaarlijks zo’n 2 miljard euro bedragen.

Voor de Russische economie is 40 miljard euro echter nauwelijks op te brengen. En voor president Poetin de opdracht om dat uit te gaan leggen aan de bevolking, vlak nadat hij de pensioenleeftijd flink heeft opgeschroefd.

Er zijn wel enkele projecten vanuit de overheid, maar die worden nooit een succes. Daarom gebeurt het soms dat mensen zelf een recyclingsysteem bedenken. Soms met goede resultaten.

Maar even zo vaak resulteert het in lugubere maffiapraktijken. Recycelen in Rusland is voor alcoholverslaafden en oude vrouwtjes die een paar honderd roebel per dag verdienen aan het snuffelen in afvalcontainers.