Toen premier Giuseppe Conte en zijn twee adjudanten, Matteo Salvini en Luigi Di Maio, in augustus de kerk betraden voor de begrafenis voor de slachtoffers van de brugramp in Genua (43 doden) klonk er luid applaus. De kerkgangers jouwden daarentegen afgevaardigden van de Democratische Partij uit, degenen die de laatste vijf jaar aan de touwtjes trokken in Italië.

Zoeter kon de wraak niet zijn. De Vijfsterrenbeweging en Lega wonnen de verkiezingen eerder dit jaar door onder meer fel van leer te trekken tegen deze sociaaldemocratische partij en andere exponenten van de gevestigde orde. Op 1 juni trad de eerste populistische regering sinds de Tweede Wereldoorlog aan.

Het gaat de „regering van de verandering”, zoals de coalitiepartners hun kabinet noemen, voor de wind. Uit opiniepeilingen, vorige week gehouden, blijkt dat als er nu verkiezingen zouden worden gehouden de beide regeringspartijen samen 60 procent van de kiezers achter zich krijgen. Dat is een stijging van zo’n 10 procent. Vooral Matteo Salvini en zijn partij zijn uitermate populair. Salvini, die minister van Binnenlandse Zaken is, heeft de Italiaanse politiek de laatste drie maanden gedomineerd. Zijn harde optreden tegen illegale immigratie heeft ertoe geleid dat het aantal vluchtelingen dat via de Middellandse Zee naar Italië komt in hoog tempo is afgenomen. Staken in augustus vorig jaar nog ongeveer 4300 vluchtelingen de Middellandse Zee over, dit jaar kwamen nog maar iets meer dan 1900 mensen aan. Salvini deinsde niet terug voor radicale methoden, zoals de weigering om schepen met immigranten, zelfs als het de eigen kustwacht betrof, aan te laten meren in een Italiaanse haven. Zo moesten zo’n 140 migranten twee weken geleden aan boord blijven van hun schip voordat ze aan land konden, en pas nadat een aantal landen had beloofd hen op te nemen.

Op de agenda

De harde Italiaanse opstelling heeft Brussel gedwongen om het onderwerp van een solidaire verdeling van de migratielast op de agenda te zetten. In juli nam Spanje 629 vluchtelingen op van een schip dat dagen op zee had gedobberd omdat Italië weigerde het aan te laten meren.

De energieke minister Salvini, tevens vicepremier, zet de onervaren premier Giuseppe Conte geheel buiten spel. Vorige week bezocht de Hongaarse premier Viktor Orbán Italië. De Hongaar nam niet de moeite om zijn ambtsgenoot in Rome te ontmoeten, maar beperkte zich tot een tweegesprek met Salvini in Milaan. Ook de andere vicepremier, Luigi Di Maio, maakt soms duidelijk dat de eerste minister een marionet is. Bij de presentatie van het regeringsprogramma in het Huis van Afgevaardigden boog de 54-jarige premier zich naar Di Maio en vroeg zachtjes: „Mag ik dit zeggen?” Di Maio (32) siste hem toe: „Nee!”

Op sociaaleconomisch vlak heeft de populistische regering het zogenaamde ”waardigheidsdecreet” aangenomen. Dat is een pakket maatregelen uit de doos van de Vijfsterrenbeweging waarmee de hervorming van de arbeidsmarkt, in gang gezet door de vorige regering, grotendeels wordt teruggedraaid. Zo wordt het voor werkgevers weer duurder om tijdelijke werknemers in dienst te nemen. Het pakket is ook bedoeld om een halt toe te roepen aan bedrijven die naar het buitenland willen verhuizen. Adverteren voor kansspelen is verboden. Aan een wetsvoorstel om de zondagopening van winkels te beperken wordt gewerkt.

Struikelblok

De financiële politiek van de regering-Conte kan echter een groot struikelblok worden. Eind september moet het kabinet zijn begrotingsvoorstel indienen. De Vijf- sterrenbeweging wil het basisinkomen introduceren en Lega wil de belastingdruk verlagen door een vlaktaks in te voeren. Deze dure maatregelen moeten worden gefinancierd en daarbij is het risico dat het begrotingstekort over de 3 procentsgrens gaat – de maximumnorm die de EU aan lidstaten stelt. Giovanni Tria, minister van Economische Zaken, verzekerde Brussel echter deze week dat Italië zich zal houden aan de EU-begrotingsregels. Het is inderdaad maar de vraag of Brussel het accepteert als Italië flexibel gaat boekhouden.