De inwoners van Ijoelskoe hebben een hekel aan de borsjevik. Ik ervoer het toen ik het gras maaide bij mijn schoonouders. Blijkbaar was een heel klein beetje van het giftige vocht uit de plant genoeg voor allemaal kleine brandblaartjes op mijn been. Terwijl ze me nog zo hadden gewaarschuwd: „Trek een lange broek aan.”

Tante Vera woont met haar man Slava op een stuk grond waar vroeger de lagere school stond. Zelf weet tante Vera dat nog goed: „In mijn schooljaren, ten tijde van Chroesjtsjov, plantten ze de borsjevik in de schooltuin: gewoon een vierkante meter.” De docenten noch de wetenschappers van de Sovjet-Unie wisten dat de plant giftig was.

Tante Vera is de hele zomer in de tuin te vinden en is erg bang voor de plant. Bij de kleinste aanraking krijgt ze uitslag: „We kwamen erachter dat de plant de oorzaak was van de brandblaren omdat mijn zus, Masja, blaren op haar hand kreeg. Niemand had ooit zoiets vreemds gezien. We wisten totaal niet waar de brandblaren vandaan kwamen. Pas na enige tijd werd het duidelijk dat de brandplekken op de huid kwamen van de borsjevik die de Russische wetenschappers als voedsel voor koeien introduceerden.”

Stalin was degene die, toen hij hoorde dat Noord-Amerikaanse boeren de snelgroeiende plant aan hun beesten voerden, de plant als de wiedeweerga naar Rusland importeerde. In het heetst van de Koude Oorlog moest de Sovjet-Unie immers de Amerikanen altijd voor zijn. De koeien vraten de plant wel, en hadden niet echt last van de brandblaren vanwege hun harige huid, maar de melk die ervan kwam stonk verschrikkelijk, herinnert tante Vera zich. „Als ik melk koop, ruikt het weleens, dan weet ik dat de koe ergens van de giftige plant heeft gegeten. Ik drink die melk dan niet op.”

Stalin haalde de plant uit Georgië, waar hij in de bergen groeit. Wetenschappers waarschuwden voor de eigenschap van de plant zich enorm snel voort te planten. Stalin wilde daar natuurlijk niet naar luisteren, en daarmee was het probleem geboren. De plant werd over de gehele Sovjet-Unie verspreid.

De niet al te rijke inwoners van Ijoelskoe hebben geen geld om elke maand een pot vergif te halen om de plant te bestrijden. Tante Vera ook niet, en om het nog erger te maken is haar buurman vertrokken naar de stad en maait zijn gazon niet: „De plant woekert zo van de buurman naar onze tuin. We moeten er echt wat aan gaan doen, maar ik weet niet waar we moeten beginnen. Mijn man maait ze elke keer wel af, maar ze blijven zaden geven, dat kunnen we niet tegenhouden.”

De borsjevik is een van de vele ecologische rampen van de Sovjet-Unie. In de tweede helft van de jaren 40 introduceerde Stalin het Grandioze Plan voor de Transformatie van de Natuur. Het voornaamste doel was de landbouw zo in te richten dat de Sovjet-Unie zelfvoorzienend zou worden.

De borsjevik als snelgroeiend koeienvoer was een van de rampen die daaruit voortkwamen. Zo’n zestig jaar na dato is de werkelijke omvang zichtbaar: langzaam maar zeker verovert de borsjevik land op de mens. Niet voor niets draagt de plant de bijnaam: ”wraak van Stalin”.