Deventer stond lange tijd bekend als „de rooie stad aan de IJssel.” Decennialang kleurden veel inwoners bij de gemeenteraadsverkiezingen het vakje rood achter PvdA. Het was logisch dat er vanaf 1957 steeds een PvdA’er eerste burger was. De benoeming van Andries Heidema (ChristenUnie) in 2007 doorbrak deze lange traditie. Omdat Heidema vorige maand werd geïnstalleerd als commissaris van de Koning in Overijssel, start na de zomer de procedure voor een nieuwe burgemeester.

Het Humanistisch Verbond Deventer wil dat er iemand wordt benoemd die „bij voorkeur ongodsdienstig” is. Zo’n 60 procent van de Deventenaren is niet religieus, schreef de vereniging deze week in een brief aan de gemeenteraad. Voor het vaststellen van het profiel vinden de humanisten het „van eminent belang” om daarmee rekening te houden. Ook stellen ze dat van de beoogde burgemeester mag worden gevraagd de scheiding van kerk en staat actief te onderhouden. Verder verwachten ze van de persoon dat deze (…) „zich boven de partijen stelt wanneer het gaat over de veelkleurige levensbeschouwelijke staalkaart van onze gemeente.”

Het is de eerste keer dat het Humanistisch Verbond Deventer een dergelijke brief stuurt, zegt voorzitter Dirk Metselaar. „Het is onze bijdrage aan het schimmige proces van een burgemeestersbenoeming. Dat we dit nooit eerder deden, komt doordat we destijds werden verrast door de aanstelling van Heidema. De komst van een burgemeester van CU-huize in Deventer bracht bij de bevolking het nodige teweeg. Stel je voor dat Staphorst of Bunschoten een atheïst als burgemeester zou krijgen.”

Publiek statement

Heidema heeft desondanks prima werk verricht, vervolgt Metselaar. „Wel merkten we dat het kerkelijk erf hem bekender was dan het niet-kerkelijk erf. Zo nodigde hij eens een aantal organisaties uit om mee te denken over de nazorg bij rampen. Kerken mochten aanschuiven, maar het Humanistisch Verbond werd gepasseerd. Omdat een burgemeester zijn eigen opvattingen meeneemt, vinden we het belangrijk dat de burgemeester een levensbeschouwing heeft die gedeeld wordt door de meerderheid van de Deventenaren.”

ChristenUnieleider Gert-Jan Segers noemde het op Twitter een „treurige brief.” „Alsof een gelovige burgemeester geen open blik kan hebben en niet de hele samenleving zou kunnen dienen.”

ChristenUniefractievoorzitter Henrike Nijman vindt het jammer dat het Humanistisch Verbond zijn adviezen niet naar de vertrouwenscommissie heeft gestuurd, maar als open brief heeft gepubliceerd. „Ik zie dit als publiek statement. Zo van: „Zo’n burgemeester willen we niet meer.” Bij het afscheid van Heidema werd gezegd dat de burgers niets hebben gemerkt van zijn achtergrond. In de raad heb ik ook nooit politiek voordeel van hem gehad.”

„Heidema heeft het perfect gedaan, anders word je geen commissaris van de Koning”, reageert CDA-fractievoorzitter Henk Groothuis. Groothuis bestrijdt dat Heidema vooral oog had voor kerken bij de aanpak van maatschappelijke vraagstukken. „Hij ging bij allerlei organisaties langs. Zo bezocht hij voetbalwedstrijden van Go Ahead Eagles soms ook op zondag. Ik vind het geen optie om in de profielschets op te nemen dat de burgemeester ongodsdienstig moet zijn. Je sluit geen mensen van een bepaalde gezindte uit. Ik denk dat veel partijen daar net zo over denken.”

Peter Onvlee valt zijn collega bij. Wel merkt de fractievoorzitter van Gemeentebelang, de grootste partij van Deventer, op dat Heidema voor zijn benoeming gevraagd werd hoe hij zijn geloof ziet in relatie tot zijn ambt. „Als zich opnieuw religieuze sollicitanten melden, wordt deze vraag weer gesteld, want het is een slechte zaak als beide zaken worden vermengd.”

Heidema moest zich extra bewijzen, denkt Onvlee. „Zijn aanstelling was een gok, maar die heeft goed uitgepakt. Dat hij religie en politiek goed kon scheiden, bleek eens bij de jaarlijkse opening van het buitenbad van zwembad Looërmark. Die is traditiegetrouw op zondag en Heidema werd daarvoor gevraagd. Om 11.00 uur ’s morgens verscheen hij in zijn zwembroek.”

PvdA-voorman Rob de Geest vindt het nog te vroeg voor een inhoudelijke reactie. Wel vindt hij dat je „nogal wat mensen uitsluit” als Deventer vooraf zou bepalen dat het een niet-religieuze burgemeester wil.

Rajae Azaroual van het College voor de Rechten van de Mens zei donderdag in het Nederlands Dagblad dat de oproep van het Humanistisch Verbond Deventer als discriminerend kan worden beoordeeld. „Als er aangifte wordt gedaan, onderzoekt het openbaar ministerie of daar sprake van is.”