Amsterdam heeft vijftien jaar lang gebouwd aan metro 52. De lijn loopt van Amsterdam-Noord onder het centrum van de hoofdstad door naar station Zuid. De kosten van de 9,7 kilometer lange verbinding met acht stations zijn opgelopen tot 3,1 miljard euro.

De metrolijn is –voor en tijdens de bouw– controversieel. De besluitvorming, de hoge kosten en onzekerheid over de financiering leveren heftige discussies op. Maar ook de angst voor schade aan de oude binnenstad evenals blunders tijdens de bouw. Amsterdam moet de opening acht keer uitstellen.

Rellen

Ideeën voor de aanleg van een Noord/Zuidlijn komen al voor in het Plan Stadsspoor uit 1968. Amsterdam legt in de jaren zeventig de huidige Oostlijn aan. De weerstand tegen de sloop van courante woningen is groot. De protesten monden in 1975 uit in de zogenaamde metrorellen. Amsterdam besluit daarop geen meter metrolijn meer bij te bouwen.

Angst voor kostenoverschrijdingen en verzakkingen in het centrum houdt de stad in z’n greep. Het woord ”metro” is lange tijd taboe in Amsterdam. Eind juni 1997 trekt D66 de stoute schoenen aan en weet een raadplegend referendum georganiseerd te krijgen voor toch weer een nieuwe metrolijn. De volksraadpleging –43.000 vóór, 80.000 tegen– is ongeldig bij gebrek aan voldoende stemmen. Tegenstanders slagen er hierdoor niet in de politieke besluitvorming tegen te houden.

De Tweede Kamer stemt eind 1999 voor de Noord/Zuidlijn en zegt 2,1 miljard euro subsidie toe, op voorwaarde dat kostenoverschrijdingen voor rekening van Amsterdam zijn. Drie jaar later geeft de gemeenteraad groen licht. De aanleg kost Amsterdam 317 miljoen euro, de opening vindt plaats in 2011. Denkt de raad.

Een speciaal opgericht projectbureau staat voor een technische uitdaging. Een geboorde tunnel door de slappe bodem onder de stad –een noviteit– lijkt de beste oplossing. In april 2003 steekt Amsterdam de eerste schop in de grond.

De kruising met het Centraal Station kost hoofdbrekens. Het rijksmonument mag geen schrammetje oplopen tijdens de bouwklus. Om problemen te voorkomen, moet de aannemer de oude, houten funderingspalen vervangen door kolommen van dik 2 meter.

De metrolijn krijgt te maken met ernstige tegenvallers. Damwanden lekken, grondwater spoelt weg, huizen verzakken. Medio juni 2008 verdwijnen vier monumentale panden 15 centimeter in de grond. Na onderzoek hervat het projectbureau drie maanden later de bouw.

Paniek

Paniek slaat toe. Binnen enkele uren blijken zes panden 20 tot 23 centimeter te verzakken door een lek in een damwand. Bewoners moeten in allerijl hun huis uit. Amsterdam legt de metrobouw op veel plekken ruim een jaar stil.

Oud-minister Veerman onderzoekt het miljardenproject. Doorgaan of stoppen? Begin juni 2009 komt het verlossende woord. Amsterdam moet de Noord/Zuidlijn afwerken om niet te hoeven fluiten naar het al geïnvesteerde bedrag van dik 2 miljard euro.

De kosten rijzen door tegenvallers de pan uit. Wethouder Tjeerd Herrema moet daarom begin 2009 het veld ruimen. Amsterdam start een raadsenquête, een verhoor van betrokkenen onder ede. Volgens de oorspronkelijke plannen zou de Noord/Zuidlijn in 2005 klaar zijn en 1,5 miljard euro kosten. In werkelijk lopen de kosten op tot 3,1 miljard euro.

Amsterdam moet de geplande ingebruikneming maar liefst acht keer afblazen. Zaterdag vindt dan toch eindelijk de officiële opening plaats, zondag doet de metro voor het eerst dienst. Elke 6 minuten rijdt een metro langs, buiten de spits elke 7,5 minuten. Het openingsfeestje kost 500.000 euro.

Amsterdam verwacht dagelijks 121.000 mensen op de Noord/Zuidlijn. In 1999, drie jaar voor de start, rekende de stad nog op 200.000 reizigers. Maar dat aantal was vooral bedoeld om een rijkssubsidie van ruim 1 miljard euro binnen te slepen.

De nieuwe Noord/Zuidlijn vormt straks een ruggengraat van het openbaar vervoer in Amsterdam. Hypermodern. Op station Noord kan de metro naar het depot rijden en keren. Zonder bestuurder.