„We geven het terug aan de rechtmatige eigenaar”, zei de ambassadeur van de VS in het Vaticaan, Callista Gingrich, bij de overdracht van het epistel. Die had plaats in een bibliotheekzaal vol fresco’s waar tienduizenden zeldzame, historische artikelen worden bewaard.

Columbus schreef de brief aan de Spaanse koning op zee in februari 1493, vier maanden na de ontdekking van de Nieuwe Wereld, tijdens de terugreis naar Europa. Hij deed daarin verslag van zijn bevindingen en kweekte alvast goodwill voor de financiering van een nieuwe tocht.

Het origineel was in het Spaans, later kwam er een vertaling in het Latijn en werden met de hand verscheidene exemplaren gedrukt en als ‘nieuwsbrief’ verspreid. Een daarvan, acht pagina’s van 18,5 bij 12 cm en gedrukt in Rome door Stephan Plannack in 1493, kwam in de bibliotheek van het Vaticaan terecht.

Eeuwen later bleek daar een vakkundige vervalsing te liggen. In 2011 kreeg een Amerikaan, gespecialiseerd in zeldzame manuscripten, ter beoordeling een Columbus-brief onder ogen die hij als echt kwalificeerde. Een jaar eerder had hij die in Rome goed bestudeerd en hadden hem meteen de twijfels bekropen.

De ontdekker, wiens naam niet is bekendgemaakt, stapte met de informatie naar de kunstkenners op het departement. Deze zochten contact met collega’s in Italië, waarna door gedegen onderzoek de waarheid aan het licht kwam. Hoe en wanneer de ruil tot stand is gekomen en wie de dader is, zal vermoedelijk altijd een raadsel blijven.