Maandagochtend kwam de nieuwe Iraakse minister van Buitenlandse Zaken, Hoshyar Zebari, met het verrassende nieuws op de NAVO-top in Istanbul. „We zijn bereid om onze verantwoordelijkheid te nemen”, aldus Zebari.

Kort daarna overhandigde de Amerikaanse bewindvoerder Paul Bremer in Bagdad de overdrachtsakten aan interim-premier Iyad Allawi. „Dit is een gelukkige dag, waar alle Irakezen naar hebben uitgezien”, aldus Allawi. De overdracht was op verzoek van Allawi vervroegd om geplande aanslagen te voorkomen.

Volgens een anonieme diplomaat heeft Bremer bij de machtsoverdracht ook een brief overhandigd waarin president Bush de nieuwe regering verzoekt om herstel van de diplomatieke relatie, die in 1990 werd afgebroken. Bremer zou later maandag Irak verlaten. De diplomaat leidde de coalitieautoriteiten dertien maanden. Premier Allawi en zijn kabinet zullen in de komende dagen worden ingezworen, aldus CNN.

De NAVO-ambassadeurs bereikten zaterdag overeenstemming over de NAVO-rol bij het opleiden van Iraakse militairen. Wanneer het bondgenootschap deze taak aanvangt, is nog niet duidelijk. De NAVO zal vooralsnog geen rol gaan spelen in de internationale vredesmacht in Irak.

Minister Kamp van Defensie zei zondag dat de NAVO niet zelf Irakezen gaat trainen, maar de lidstaten zal aanmoedigen de nieuwe Iraakse strijdkrachten te gaan opleiden. Dat duidt op mogelijke weerstand binnen de NAVO tegen directe betrokkenheid van het bondgenootschap bij Irak. Frankrijk, een fel tegenstander van mogelijke NAVO-bemoeienis met Irak, zei blij te zijn met het NAVO-besluit.

Kamp zei verder dat Nederland al genoeg Irakezen opleidt in het zuiden van Irak, waar ruim 1300 Nederlandse militairen zijn gelegerd. Die hebben al ongeveer 2800 Irakezen een opleiding gegeven, aldus de bewindsman. Hij verwacht dat Duitsland wel Iraakse militairen gaat opleiden, maar dan in eigen land. Frankrijk wil vermoedelijk bescherming bieden aan de Verenigde Naties na hun terugkeer in Irak, aldus Kamp.

De Iraakse interim-premier Allawi vroeg de NAVO vorige week om hulp bij het opleiden van militairen en de wederopbouw van het leger, dat na de val van Saddam Hussein door de VS werd ontbonden. De NAVO-lidstaten Duitsland en Frankrijk, die tegen deelname aan een internationale troepenmacht in Irak zijn, hebben wel hun zegen gegeven aan het opleiden van Iraakse militairen.

Op de NAVO-top zal ook worden beslist over het verlengen en mogelijk uitbreiden van de NAVO-missie in Afghanistan. De Afghaanse regering heeft om de inzet van meer NAVO-troepen gevraagd, mede om te helpen de voor september geplande verkiezingen rustig te laten verlopen. De NAVO heeft nu 6500 mensen in Afghanistan. Die beveiligen de hoofdstad Kabul en de stad Kunduz, maar willen in het noorden en westen helpen opbouwen. De Amerikaanse minister van Defensie Rumsfeld had zondag bepleit dat de NAVO haar nieuwe Navo Response Force naar Afghanistan zou sturen. Dat is een beginnende groep gespecialiseerde militairen van de NAVO zelf.

Verder spreken de regeringsleiders over een betere kostenverdeling voor NAVO-operaties. Tot nu toe betalen de lidstaten gewoon zelf de kosten van militaire inzet in het buitenland, wat erop neerkomt dat actieve landen veel meer betalen dan andere.

Minister Kamp van Defensie stelde zich zondag achter het voorstel voor de betere onkostenverdeling. In een ontmoeting met zijn 25 NAVO-collega’s zei Kamp dat de lidstaten de kosten voortaan moeten delen. Kamp wil bovendien NAVO-landen terechtwijzen die weinig militairen leveren voor operaties. Hij denkt aan een minimum voor ingezette militairen in het buitenland. Een land zou minstens 8 procent daadwerkelijk moeten uitzenden. Nederland zit nu op 10 procent, aldus Kamp.

De voorgestelde kostenverdeling zou gunstig kunnen uitpakken voor Nederland. „We behoren nu tot de wereldtopdrie van landen die deelnemen aan vredesoperaties”, zei Kamp. Hij heeft zijn collega’s een NAVO-verdeelsleutel voorgesteld naar verhouding van het nationaal inkomen. Dat leidt er vooral toe dat Zuid-Europese landen meer moeten gaan betalen. „Toen die bij de NAVO kwamen waren ze arm. Nu zijn ze dat niet meer.”

Uit angst voor aanslagen is het hele stadscentrum van Istanbul afgesloten voor doorgaand verkeer. Schepen met gevaarlijke stoffen mogen niet door de Bospurus en zelfs vissersboten mogen niet uitvaren. Straaljagers vliegen laag over en scherpschutters staan op de daken. Voor de 3000 delegatieleden en 3500 journalisten zijn 30.000 man militairen, politie en bewakingspersoneel op de been. Voor de eigen bevolking heeft het stadsbestuur een praktisch advies: „Draag goede schoenen en vertrek iets vroeger van huis.”

Buiten het afgezette gedeelte van de stad vonden zondag en maandag massale demonstraties plaats. Bij een confrontatie maandagmorgen gebruikte de Turkse politie traangas en waterkanonnen.