„De VS zijn goed voor 85 procent van Canada’s buitenlandse handel en Canada is economisch waarschijnlijk meer verbonden met de economie van de VS dan de Amerikaanse staat Californië”, aldus de Canadese krantenmagnaat Conrad Black onlangs in een artikel in The Wall Street Journal.

Feitelijk is er weinig op bovenstaande aan te merken. Met 31 miljoen inwoners is Canada op geen enkel gebied gelijkwaardig aan de grote Amerikaanse buur die bijna tienmaal zo veel inwoners heeft. Dat geldt voor de economie, dat geldt voor Canada’s bescheiden militaire apparaat en dat geldt voor de politieke invloed van Canada in de wereld. Toch zien veel Canadezen een „eigen weg” voor hun land, los van de VS. „In maatschappelijk opzicht lijkt Canada zich de laatste jaren meer in de richting van Europa te bewegen en meer afstand te nemen van de Verenigde Staten”, meent Michael Adams, politiek analist in Toronto.

In zijn boek ”Fire and Ice” (Vuur en IJs) schrijft hij over de tolerantie in zijn land tegenover afwijkende gedragspatronen. Bijvoorbeeld ten opzichte van het gebruik van drugs, de attitude tegenover het homohuwelijk, en de houding tegenover immigranten. Adams wijst op de toenemende secularisering in Canada, terwijl het kerklidmaatschap in Amerika door de jaren heen gelijk blijft. „Amerika ten tijde van Franklin D. Roosevelt (jaren ’30 en ’40, red.) was progressief in vergelijking met het conservatieve Canada. Nu zijn de rollen omgekeerd. Zeker sinds de oorlog in Vietnam bekijken veel Canadezen Amerika in een ander licht”, aldus Adams.

In het algemeen kan men zeggen dat het huidige Canada politiek gezien progressiever oftewel linkser is dan de VS. Die verschillen werden de afgelopen jaren nog eens extra onderstreept nadat president George Bush in Washington aantrad in januari 2001. Het was duidelijk dat hij weinig moest hebben van de Canadese premier Jean Chrétien en dat gevoel was wederzijds. Dat werd alleen maar erger toen de Amerikanen vorig jaar zonder goedkeuring van de Verenigde Naties Irak binnenvielen. Een gepland bezoek van Bush aan Canada werd zelfs afgezegd, nadat Chrétiens woordvoerster zich in ronduit beledigende termen uitliet over de Amerikaanse president. Officieel werd het uitstel verklaard met „agendaproblemen.”

Zijn er grote verschillen tussen beide landen? „Als je de langste onbeschermde grens ter wereld deelt met een supermogendheid zoals wij doen, dan zet men zich al gauw in veel opzichten af tegen de VS. In hoeverre zijn wij hetzelfde, in hoeverre verschillend? Door het enorme verschil in omvang, ik bedoel economisch, politiek en militair, kiezen veel Canadezen voor een anti-Amerikaanse attitude, dat verkoopt hier politiek ook makkelijk. Maar dat heeft natuurlijk z’n grens, want economisch zijn wij erg afhankelijk van de VS. Amerika is veruit onze grootste handelspartner. Onze economische banden lopen Noord-Zuid, terwijl wij de neiging hebben onze politieke grens te leggen bij de 49e breedtegraad (Canadees-Amerikaanse grens, red.)”, aldus Ray Pennings, voorzitter voor Noord-Amerika (VS en Canada) van de organisatie Work Research Foundation. Deze organisatie legt zich erop toe om christelijke waarden te integreren in de maatschappelijke en bedrijfscultuur. Daartoe organiseert de Foundation onder meer seminaars en workshops in beide landen.

De Canadees Pennings is kleinkind van een Nederlandse immigrant. Hij heeft door zijn werk verschillende contacten met Europa en kan Canada en Amerika goed met elkaar vergelijken. „Er loopt in Canada eigenlijk een eeuwigdurende discussie over onze identiteit en houding tegenover de VS. Aan de ene kant zijn wij oude bondgenoten. Aan de andere kant zijn Canadezen altijd bang Amerika te dicht te naderen. Bang om opgeslokt te worden door Amerika. Je kunt ongeveer alles hier in Canada vermenigvuldigen met een factor tien en dan heb je Amerika. Wij leven naast een reus en dat maakt ons soms wat nerveus”, aldus Pennings.

Luisteren de Amerikanen naar de Canadezen? „Wij hebben natuurlijk onze problemen. De vleesexport stagneerde nadat er bij ons een geval van gekkekoeienziekte (bse) werd ontdekt. Er loopt een meningsverschil over onze houtexport, die volgens de VS te veel wordt gesubsidieerd. Beide landen zijn lid van de Noord-Amerikaanse Vrijhandels Associatie (Nafta), maar aan de andere kant zie je een Amerikaans systeem waar parlementariërs reageren op de druk van hun achterban, van hun kiezers, waardoor er manoeuvres volgen om bepaalde eigen industrieën te bevoordelen. Wij verliezen sommige van die conflicten en dat frustreert de Canadezen soms behoorlijk”, meent Pennings.

„In het algemeen denk ik dat beide landen goede betrekkingen onderhouden, natuurlijk met z’n ups en downs, afhankelijk van sommige actuele onderwerpen en afhankelijk van de leiders die het voor het zeggen hebben. Ik geef toe, de relatie tussen Chrétien en Bush was niet erg hartelijk. Er waren natuurlijk belangrijke verschillen voor wat betreft de invasie van Irak, maar veel Canadezen keurden de manier waarop Chrétien dat behandelde af. Het grootste verschil tussen beide landen is voor veel Canadezen ons ziektekostensysteem. Een Canadees betaalt misschien wel meer belasting, maar hij hoeft nooit de dokter of het ziekenhuis te betalen.”

Zijn Canadezen minder agressief dan de Amerikanen maar agressiever dan de Europeanen? „Ik weet niet of de term agressief hier de juiste is. Maar dit is een land met harde en koude winters en hete zomers. Er is misschien een zekere agressiviteit nodig om in zo’n klimaat te overleven. Je hebt daarvoor een bepaalde persoonlijkheid nodig, dat is zeker”, besluit Ray Pennings.