Vasili Zolotov (59) vinkt op het formulier op zijn laptop het vakje aan bij overtreding. Hij heeft net een telefoontje gehad van een verkiezingswaarnemer in Moskou die meldde dat een kiezer op het stembureau erachter kwam dat er al namens hem was gestemd. „Dit is een overtreding”, zegt Zolotov terwijl hij zijn headset op tafel legt. „Of hier bewust verkiezingsfraude wordt gepleegd, weet ik niet. Wel als blijkt dat dit vaker voorkomt op dit stembureau. We zullen het in de gaten houden.”

Schendingen

Tot twee dagen voor de Russische presidentsverkiezingen was het maar de vraag of Zolotov hier in het centrum van Moskou als operator had kunnen zitten. De verkiezingswaakhond Golos (Stem) wilde een callcenter opzetten waarheen de eigen waarnemers konden bellen om zo overtredingen te inventariseren, met als doel een overzicht te krijgen van schendingen van de verkiezingsregels.

Drie keer werd er een ruimte gehuurd. Maar even zo vaak trok de eigenaar de huurafspraken in onder druk van de politie, beweert Golos. De voorzitster van de centrale kiescommissie,Ella Pamfilova, verordenende een dag voor de verkiezingen dat de organisatie niet mocht worden gehinderd. Alleen op deze manier wist Golos nog een ruimte te vinden.

Golos vormt een luis in de pels. De organisatie was een van de motoren achter de protesten van 2011 en 2012, toen tienduizenden Russen in Moskou demonstreerden tegen de fraude tijdens de parlements- en presidentsverkiezingen. Met haar kaart van overtredingen die ze op de site publiceerde, kon iedereen zien wat er misging.

Sindsdien jagen de autoriteiten op de organisatie als een roofdier op een prooi. De overheid plaatste Golos op een lijst van buitenlandse agenten, omdat ze geld kreeg uit het buitenland en zich tevens bezighield met politiek. Het Kremlin ziet dit als buitenlandse inmenging in het democratische proces.

Golos is sindsdien gestopt met het ontvangen van buitenlands geld, beweert medevoorzitter Grigori Melkonjants (39) in het callcenter. „Desondanks haalt de overheid ons niet van de lijst van buitenlandse agenten.”

Tijdens de verkiezingen zitten er in de voormalige chocoladefabriek Rode Oktober dertig mensen te bellen met waarnemers vanuit heel Rusland. Het is een voortdurend geroezemoes. De operators krijgen telefoontjes vanuit heel Rusland.

Ingespannen luisteren ze naar de verhalen aan de andere kant van de lijn. Golos heeft 5000 waarnemers bij de stembureaus zitten. Die controleren of de stembussen zijn verzegeld, checken dat er geen campagnemateriaal ligt en houden de opkomst bij. Die opkomst telt in het voordeel van Vladimir Poetin. Hoe meer mensen er gaan stemmen, des te breder zijn mandaat. Uiteindelijk ligt de opkomst op 67 procent.

De operators in het callcenter van Golos vormen het eerste aanspreekpunt voor de waarnemers. Klachten worden doorgespeeld naar een team van specialisten. „We steunen jullie. Het is niet eenvoudig”, zegt Zolotov aan het eind van een gesprek tegen een waarnemer. Op zijn bureaublad heeft hij een foto van de in 2015 vermoorde oppositieleider Boris Nemtsov. „De waarnemers staan er alleen voor. Bij een klacht moeten zij opboksen tegen de voorzitter van het stembureau en de politie die daar rondloopt. Het belangrijkste is dat zij morele ondersteuning krijgen. Dat ze zich niet alleen voelen.”

Proppen

Vlekkeloos verlopen de verkiezingen niet. Aan het eind van de dag telt Golos 1526 overtredingen. Op elk stembureau hangen camera’s. Op internet verschijnen filmpjes van misstanden, zoals het proppen van een stapel stembiljetten in de stembus. Het doet denken aan de massale schendingen in 2011 en 2012.

De centrale kiescommissie heeft het idee dat het meevalt met de overtredingen. Ernstige schendingen hebben zich niet voorgedaan, zegt voorzitster Ella Pamfilova op een persconferentie. „Voor nu is het nogal bescheiden.”

In het callcenter worden pizzadozen naar binnen ingebracht. Heeft het werk van Golos enig nut? Zeker wel, zegt Melkonjants. „Er zijn verbeteringen ten opzichte van de vorige presidentsverkiezingen. De overheid is zelf gekomen met een kaart waarmee ze aangeeft dat ze de door ons gemelde overtredingen heeft opgelost. Het contact met de kiescommissie verloopt goed. Alleen heeft die het niet voor het zeggen. Er zijn machtsorganen die het laatste woord hebben over de verkiezingen.”

Vanonder zijn warrige haardos kijkt Zolotov trots naar de andere operators. „Deze club vormt de beschaving”, antwoordt hij op de vraag waarom hij dit werk als vrijwilliger doet. „Ik geloof dat die oprukt in Rusland en daar wil ik een bijdrage aanleveren. Al is die maar klein.”

Hij houdt het kort en neemt een nieuw telefoontje aan. „Callcenter Golos hier, waarmee kan ik u helpen?”