Het is veler nachtmerrie. Je kleedt je om in de sporthal, je doucht in het zwembad, je luiert in een sauna. Later blijkt dat je bent gefilmd. In je blootje beland je op het web. Voor handbalsters die een sauna in het Gelderse Nederasselt bezochten, werd die angstdroom werkelijkheid, bleek vorige week. Bij een speurtocht in de sauna vond de politie een verborgen camera met bijbehorend computersysteem. Er zou een hack zijn gepleegd.

Dinsdag werd bekend dat een sauna in het Drentse Peize aangifte doet omdat beelden uit de sauna op een pornowebsite staan. Het zou gaan om stiekeme opnames met een mobieltje van zeker vier jaar oud.

Onveilig

Het verbaast internetjurist Arnoud Engelfriet niet dat kwaadwillenden beveilingscamera’s in bijvoorbeeld sauna’s weten te hacken en beelden van naakte mensen op het web verspreiden. Zijn grote zorg is de gebrekkige kwaliteit van nogal wat beveiligingscamera’s. „De meeste camera’s die met internet zijn verbonden, zijn verschrikkelijk onveilig. Ze zijn zo lek als een mandje.”

Fors probleem is, schetst Engelfriet, dat een nieuwe beveiligingscamera doorgaans „vanuit de doos” meteen is te gebruiken. „Terwijl de standaard zou moeten zijn dat zo’n camera pas kan werken als de consument zelf eerst allerlei beveiligingsmaatregelen inbouwt. Nu echter nemen de meeste gebruikers voorgeprogrammeerde en makkelijk te kraken wachtwoorden over. Zoals 12345. Criminelen maken gebruik van die laksheid van beheerders van beveiligingscamera’s en kunnen eenvoudig bij beelden komen.”

Kleedhokjes

In januari 2016 veegde de privacywaakhond Autoriteit Persoonsgegevens de saunabranche de mantel uit. De autoriteit liet sauna’s per brief weten „steeds vaker” klachten van saunabezoekers te krijgen over camera’s in bijvoorbeeld kleedkamers. De privacywaakhond wreef de branche toen onder de neus dat het uitgangspunt moet zijn dat er in een saunacomplex „geen cameratoezicht mag zijn in ruimtes waarin de bezoekers ontkleed (kunnen) zijn.” Hangen bedrijven wel camera’s op, dan overtreden ze de Wet bescherming persoonsgegevens.

Het argument dat beveiligingscamera’s op bijvoorbeeld kleedhokjes worden gericht om zo te voorkomen dat bezoekers daar onoorbare dingen doen, snijdt „op zich” geen hout, waarschuwt de privacywaakhond. „Het filmen in ruimtes waarin personen ontkleed kunnen zijn, is vrijwel nooit noodzakelijk.” Toezicht kan immers ook met behulp van personeel dat op surveillance gaat, tekent de autoriteit aan.

Te zot voor woorden

Niet alleen fabrikanten van camera’s, ook beheerders moeten hun verantwoordelijkheid nemen, benadrukt Engelfriet. „Het is toch te zot voor woorden dat beelden uit een sauna op internet opduiken? Exploitanten van sauna’s moeten bijvoorbeeld zorgen dat er kluisjes zijn waar mensen hun telefoon in moeten deponeren. Een mogelijkheid is ook om de tassen van bezoekers te inspecteren.”

Roltrap

Zou de consument extra alert moeten zijn, bijvoorbeeld voordat hij een kleedhokje in een zwembad instapt? „Zo’n waakzame houding mag je van de klant niet vragen”, reageert Engelfriet. „Als ik een restaurant bezoek, ga ik daar de leiding ook niet vragen: „Mag ik even bij u in de keuken kijken om te inspecteren of alles netjes is?” Ik moet er als consument op kunnen vertrouwen dat het goed zit in die keuken en dat de overheid toezicht houdt.”

Wetgeving rond het heimelijk maken van beelden is nog volop in ontwikkeling. Op de Dam in Amsterdam mag je vrijelijk filmpjes maken, stiekem een video opnemen in een sauna is strafbaar. Grijs gebied betreft het in het geniep filmen in semiopenbare ruimten. Op dat terrein wil Engelfriet meer duidelijkheid van de wetgever. „Stel dat iemand op een roltrap in een winkelcentrum met zijn smartphone stiekem onder de rok van vrouwen filmt. Willen we dat?

Nu is niet duidelijk of dat strafbaar is.”

Laptop

In het strafbaar stellen van het bekijken van gehackte videobeelden ziet de internetjurist weinig. „Hoe zou je moeten controleren of iemand thuis op zijn laptop gehackt materiaal uit bijvoorbeeld een sauna bekijkt? Hoe handhaafbaar is zo’n verbod? Ik denk dat het dweilen met de kraan open is.”

Kan zo’n verbod een waarschuwing zijn aan het adres van kwaadwillenden die zich willen vergapen aan intieme beelden van anderen?

Engelfriet: „Ik zie zo’n verbod op het bekijken van illegaal verkregen beelden als symboolwetgeving. En met dergelijke wetgeving schieten we niets op.”