Bezoeken aan Nederlandse provincies leveren steevast typisch Hollandse plaatjes op; koning Willem-Alexander en koningin Máxima ontmoeten in karakteristieke dorpen en streken burgers in traditionele klederdracht. Van Bunschoten-Spakenburg tot Staphorst; streekdrachten spelen een belangrijke rol in het uitdrukken van de wederzijdse verbondenheid tussen het Koninklijk Huis en de Nederlandse bevolking.

Maar tot op heden poseren koning Willem-Alexander en koningin Máxima niet zelf in een typisch Nederlands kostuum. Ook prinses Beatrix is in het openbaar nooit in klederdracht op de gevoelige plaat vastgelegd. Waarom de Oranjes zich niet wagen aan dergelijke verkleedpartijen, is niet duidelijk. Even vanzelfsprekend als het Nederlandse koningshuis er niet voor kiest, zo natuurlijk is het dat leden van buitenlandse vorstenhuizen tijdens hoogtijdagen wel een letterlijk visitekaartje zijn van hun land.

Geborduurde margrieten

De Zweedse royals bijvoorbeeld. Tijdens de Sveriges Nationaldag, een soort Zweedse Koningsdag, schittert het Scandinavische land in de blauw-gele landskleuren. Tijdens de Nationale Dag op 6 juni wordt herdacht dat in 1523 Gustav Vasa tot koning werd gekroond. Dat legde de basis voor Zweden als onafhankelijke staat.

Een van de hoogtepunten van deze dag is de rijtoer die de koninklijke familie per koets aflegt naar openluchtmuseum Skansen. De dresscode voor koningin Silvia en de prinsessen is elk jaar hetzelfde: de traditionele en opvallende blauw-gele klederdracht van Zweden. De lange jurk is van blauw katoen. Het voorkleed is geel met een rand met geborduurde margrieten. Margrieten zijn de provinciebloem van de zuidelijkste provincie Skåne. Er is ook nog een witte hoofddracht bij. Hoewel er ook een klederdracht voor mannen is, dragen de Zweedse koning en zijn zoon en schoonzoons die niet.

Een ander moment waarop kroonprinses Victoria in Zweedse klederdracht gaat, is haar verjaardag op 14 juli. De verjaardag van de kroonprinses levert Zweden een echte feestdag op: ”Victoriadagen”. Een traditioneel onderdeel van de feestelijkheden is het concert bij Solliden, het zomerverblijf van de Zweedse royals op het eiland Öland. Kroonprinses Victoria en koningin Silvia dragen elk jaar tijdens het concert de klederdracht van Borgholm, een grote gemeente op Öland.

Dat de Zweedse koninklijke familie zich verbonden voelt met de nationale uitingen van haar land, bleek ook in december tijdens de doop van prins Gabriël, de jongste zoon van prins Carl-Philip en prinses Sofia. Tijdens de doop verraste prinses Sofia de Zweden door haar opvallende outfit: de prinses droeg klederdracht uit Dalarna, de regio waar ze opgroeide. Omdat Gabriël bij zijn geboorte de titel hertog van Dalarna kreeg, droeg Sofia de traditionele kleurrijke kleding als eerbetoon aan Dalarna.

Bunad van Mette-Marit

Ook de Noorse koninklijke familie grijpt hoogtijdagen aan om zich in Noorse klederdracht te presenteren. Tijdens de viering van de nationale feestdag op 17 mei bijvoorbeeld. Op die datum viert Noorwegen dat in 1814 de eigen grondwet tot stand kwam. Koning Harald en koningin Sonja en het gezin van kroonprins Haakon nemen een defilé af waarbij honderden kinderen in traditionele klederdracht voorbijlopen. En die dresscode geldt op 17 mei ook voor de Noorse royals.

In Noorwegen wordt klederdracht ”bunad” genoemd. Het model van de kledingstukken, de stoffen en het kleurgebruik van de bunader doen denken aan de traditionele streekdrachten die op het Noorse platteland werden gedragen. Vroeger was een bunad Noors genoeg als hij bestond uit een zwarte rok met een rood lijfje en een geborduurde beuk daarin, tegenwoordig is Noorse klederdracht per stad en streek verschillend. Aan de borduursels is voor een kenner te zien uit welke regio in Noorwegen de draagster of drager komt. Er zijn circa 500 verschillende versies van traditionele Noorse kleding. Deze zijn moderner en gestroomlijnder dan de traditionele: zo wordt er bijvoorbeeld geen kap meer op het hoofd gedragen en is ook het aantal lagen stof verminderd ten gunste van het draagcomfort.

Kroonprinses Mette-Marit heeft een favoriete bunad, een outfit die ze het vaakst draagt tijdens de Nationale Dag; een kostuum dat is geïnspireerd op de historische zwarte rok en een rood lijfje. Ook draagt de prinses tijdens andere gelegenheden moderne kostuums waarbij ze oude traditionele sieraden, een antieke hes of speciale linten draagt.

Anders dan in buurland Zweden dragen ook de mannen van het Noorse koningshuis traditionele kledij.

Bontlaarzen op Groenland

In Denemarken zijn de royals op klederdrachtgebied heel wat gewend. Tot het koninkrijk Denemarken behoren ook de Faeröereilanden en Groenland; autonome gebieden die bol staan van de folkloristische symboliek.

Een bezoek aan Groenland start met een uitgebreide fotosessie. Als kroonprins Frederik en kroonprinses Mary Groenland bezoeken, gaan hun vier kinderen mee. Het gezin hult zich van top tot teen in de uiterst kleurrijke kostuums met hoge bontlaarzen.

De Faeröereilanden –het zijn er achttien in totaal– liggen in de driehoek Schotland-Noorwegen-IJsland en maken ook deel uit van het koninkrijk Denemarken. De klederdracht van deze eilanden is minder kleurrijk dan die van Groenland.

Prinses Juliana in Zeeuwse dracht

Dat de huidige generatie Oranjes geen klederdracht draagt, betekent niet dat het nooit gebeurde in de Nederlandse koninklijke familie. Prinses Juliana droeg als negenjarig meisje bij een streekbezoek een Zeeuws kostuum. Dat was, voor zover bekend, de laatste keer dat een royal in dracht ging.

In het Koninklijk Huisarchief in Den Haag zijn enkele Friese en Zeeuwse kostuums bewaard gebleven die de koninginnen Wilhelmina en Juliana daadwerkelijk hebben gedragen. Deze kostuums zijn een uiting van de speciale band van deze provincies met de Oranjes.

In 1890 overleed koning Willem III. Wilhelmina was toen nog maar tien jaar. Haar moeder Emma zou als regentes regeren totdat Wilhelmina meerderjarig werd. Om het Nederlandse volk kennis te laten maken met de nieuwe koningin, bezochten Emma en Wilhelmina alle provincies. In 1892 bezochten ze Friesland. De elfjarige Wilhelmina ontving toen een Fries kostuum, een cadeau namens 8000 Friese vrouwen.

Wilhelmina maakte een groots gebaar naar de Friezen toen zij tijdens het bijwonen van een harddraverijwedstrijd als verrassing in haar nieuwe Friese kostuum verscheen. Waarschijnlijk was het Emma’s idee dat haar dochter het kostuum meteen bij het bezoek zou dragen. Wilhelmina is later officieel in het Friese kostuum gefotografeerd; foto’s die door het hele land werden verspreid.

Koningin Wilhelmina nam zelf het initiatief om een aantal van haar koninklijke kostuums, waaronder haar Friese kostuums, over te brengen naar het Koninklijk Huisarchief. Ze vond het belangrijk om de kostuums als cultureel erfgoed te bewaren.

rd.nl/konhuis