„Pastor Richter is voor veel Puttenaren een gewaardeerd persoon, vooral voor degenen die familie hebben verloren ten gevolge van de Puttense razzia”, meldt de Stichting Oktober 44. Ds. Harald Richter legde de basis voor deze stichting: in zijn huiskamer werd in de jaren 60 een ”brugcomité” opgericht dat zich inzette voor verzoening tussen Ladelund en Putten. In de omgeving van het Duitse dorpje Ladelund lag een concentratiekamp waar 110 mannen omkwamen die op 2 oktober 1944 tijdens een razzia uit Putten waren weggevoerd.

Vanaf zijn indiensttreding als predikant van de lutherse St. Petri Kirche in Ladelund zette ds. Richter zich in voor de relatie met het zwaargetroffen Veluwse dorp. Daarvoor reikte burgemeester H. A. Lambooij hem op 2 mei 2015 in Ladelund de erepenning van de gemeente Putten uit.

Ds. Richter overleed dinsdag. Hij woonde nog steeds in Ladelund en is daar zaterdag begraven vanuit de kerk waar hij van 1958 tot 1992 predikant was.

Door de inzet van ds. Richter werd in 1989 in Ladelund een herinneringscentrum gebouwd. De predikant, die 90 jaar werd, had diverse publicaties op zijn naam staan, waaronder een boek over zijn voorganger in Ladelund, ds. Johannes Meyer. Dat werd in november 2014 gepresenteerd in aanwezigheid van Puttenaren.

Ds. Meyer had ervoor gezorgd dat de omgekomen mannen uit Putten in Ladelund een waardige begrafenis kregen en legde hun persoonlijke gegevens vast. Kort na het einde van de oorlog stelde hij de familieleden op de hoogte van de plaats waar hun dierbaren een graf hadden gekregen.

In oktober 1950 ging een eerste groep Puttenaren in Ladelund op bezoek. In april 1951 kwam ds. Meyer naar Putten, waar hij met zijn vrouw en dochter drie dagen bij ds. L. Kievit logeerde. Hij preekte –vertaald door ds. Kievit– in de Oude Kerk over Johannes 16 en sprak met nabestaanden. Vanwege de zorg die in Ladelund aan de graven werd besteed, besloten vrijwel alle families hun dierbaren niet voor herbegrafenis naar Putten te laten overbrengen.

Ds. Richter bouwde de contacten met Putten uit. Ondanks weerstand die hij binnen de kerk ondervond, zette hij zich in voor het gedenken van het aangerichte leed, zegt de lutherse bisschop Gerhard Ulrich. Dat Nederlanders en Duitsers gezamenlijk de doden herdachten, was lange tijd uniek. „Samen herdenken is een basis voor verzoening, maar uiteindelijk zijn wij als mensen afhankelijk van de verlossing door onze hemelse Vader”, zei ds. Richter bij de boekpresentatie in 2014.

De razzia was een vergeldingsactie van de Duitse bezetters voor een aanslag op een auto van de SS, waarbij een officier omkwam. De Duitsers omsingelden Putten en dreven een groot deel van de bevolking bijeen. Er werden 659 mannen per trein weggevoerd. De Duitsers verbrandden meer dan honderd huizen.

In Kamp Amersfoort werden 58 mannen vrijgelaten. De anderen moesten naar Duitsland. Onderweg sprongen er 13 uit de trein. Van de 588 mannen die op 14 oktober in Kamp Neuengamme aankwamen –de jongste was 16, de oudste 57–, beleefden er slechts 49 het einde van de oorlog. Van hen overleden er 5 kort na hun terugkeer in Nederland.

Het kamp in Ladelund heeft maar kort bestaan: van 1 november tot 16 december 1944. De gevangenen kwamen met name uit Nederland, Polen en de Sovjet-Unie. Door de omstandigheden –slechte huisvesting, zwaar werk, weinig voedsel, nauwelijks medische zorg– overleden 301 gedetineerden. Ruim een derde van hen kwam uit Putten. Tal van andere Puttenaren overleden kort na terugkeer uit Ladelund in concentratiekamp Neuengamme.