Zwitserland en de Europese Unie: echte liefde tussen die twee is er niet, eerder is er sprake van een verstandshuwelijk. De Zwitserse bondsstaat is via verdragen op zakelijke grondslag nauw verbonden met de EU. Sinds 2004 is het Schengenakkoord over vrij verkeer van personen binnen bepaalde landen van de EU ook op Zwitserland van toepassing. Dit is niet het enige. Op allerlei beleidsterreinen, zoals veiligheid, burgerluchtvaart, gezondheid en milieubescherming, gelden de EU-wetten en -regels ook voor Zwitserland. Het land heeft toegang tot de Europese markt en betaalt ook mee aan de EU.

De Europese Unie staat te popelen om Zwitserland nog sterker te integreren en onderhandelt al jaren over een ”Rahmenabkommen”, een kaderovereenkomst of -verdrag om dat wat na 2004 binnen de EU wettelijk is vastgelegd bindend te maken voor de Helvetische Confederatie. Het standpunt van de EU luidt dat Zwitserland de vruchten van de interne markt plukt, maar niet de juridische instanties accepteert die bij een verschil van mening de uiteindelijke beslissing nemen. De nu geldende verdragen voorzien niet in een Europese rechterlijke macht waarvan de uitspraken verplichtend zijn voor Zwitserland. Daar wringt de schoen.

Groot-Brittannië

Zwitserland profiteert volop van de EU, maar heeft helemaal geen zin om zich de politieke en economische koers door de EU te laten voorschrijven. Zo proberen de Zwitsers met brexitland Groot-Brittannië een eigen handelsovereenkomst te sluiten. Ook in het contact met de VS heeft Zwitserland eigen ideeën die niet ter goedkeuring aan Brussel zijn voorgelegd. De voorpagina van de Neue Zürcher Zeitung van zaterdag liet een lachende president Trump zien die de blijkbaar eveneens tevreden president Alain Berset van Zwitserland de hand schudt. Tijdens een gesprek in Davos achter gesloten deuren tussen beide staatshoofden is de relatie tussen de VS en Helvetië blijkbaar stevig aangehaald.

De Zwitserse minister van Financiën, Ueli Maurer, lid van de behoudende Schweizerische Volkspartei, sprak zich in een interview met de Neue Zürcher Zeitung onomwonden uit over het eerdergenoemde kaderverdrag: dat is onmogelijk. Maurer erkent dat veel regelingen van de Europese Unie in Zwitserland worden toegepast, maar „het volledig accepteren van EU-recht is schadelijk voor onze economie.” Maurer verwijst onder meer naar de “KMU-Struktur” als pijler van de Zwitserse economie. Daarmee bedoelt hij dat het midden- en kleinbedrijf (ondernemingen met minder dan 250 werknemers) van cruciaal belang is voor de Zwitserse economie. Blijkbaar vreest de minister dat de Europese wetgeving negatieve gevolgen zal hebben voor dat midden- en kleinbedrijf.

Kantons

Maurer spreekt in één adem van de uiteenlopende vormen van wetgeving in de 26 Zwitserse kantons. Elke kanton heeft een eigen parlement en eigen wetgevende bevoegdheden, naast bevoegdheden die aan de federale overheid in Bern zijn overgedragen. Voor de relatief zelfstandige kantons is het daarom een grote stap om over te gaan naar een fase waarin de volledige EU-wetgeving ook voor Zwitserland gaat gelden.

Het wringt dus tussen de EU en Zwitserland. Verhoging van de druk op de ketel vanuit Brussel zal niet helpen, waarschuwt Maurer. „Voorlopig maken we pas op de plaats, ook omdat wij Zwitsers niet zo snel zijn.”