De burgers in de lidstaten hebben bij de recente verkiezingen voor het Europees Parlement met hun lage opkomst aangegeven dat zij weinig betrokkenheid voelen bij het project van de eenwording. De politieke elite pakte dat signaal op als een waarschuwing en als een stimulans om het publiek ditmaal een staaltje van daadkracht voor te schotelen. Een herhaling van het echec van eind vorig jaar kon het gezelschap van presidenten en premiers zich eenvoudig niet veroorloven.

De keer ten goede in de besprekingen tekende zich vrijdag aan het begin van de middag af. In de ochtenduren herhaalden diverse deelnemers aan de discussie voor de zoveelste keer hun bekende bezwaren en pleidooien. „Zij bonden ouwe koeien weer een touw aan om ze uit de sloot omhoog te halen.” Of: „We bleven gezellig in het rond tollen”, zo verwoordde minister Bot van Buitenlandse Zaken de gang van zaken.

Daarna deed de Ierse premier Ahern als voorzitter van het conclaaf volgens hem „een buitengewoon krachtige oproep om het wild geraas te staken.” „Dat hebben velen ter harte genomen.” Duitsland en Frankrijk voerden de druk eveneens op door te verklaren dat zij bereid waren de laatste compromisvoorstellen van de Ieren te aanvaarden, maar dat daarmee voor hen de grens dan ook echt was bereikt. Het werd voor iedereen steeds meer een kwestie van slikken of stikken.

Het tot stand gebrachte verdrag steekt de Unie in een nieuw jasje. Het bevat de spelregels die de club van inmiddels 25 leden de mogelijkheid moet verschaffen om in de toekomst soepel te kunnen functioneren. Of het voor de burger allemaal doorzichtiger wordt, valt te betwijfelen. De hele zaak minder ingewikkeld maken gold ooit wel als een van de uitgangspunten, maar daar is al met al te weinig van terechtgekomen.

Neem de stemprocedure. Om op dat heikele punt de vereiste consensus te realiseren, zijn na het lange gesteggel over percentages de bedoelde simpele voorschriften uiteindelijk weer omgeven met nadere bepalingen. En de afspraken rond het stabiliteitspact zijn dusdanig ingekleed dat zelfs staatssecretaris Nicolaï op enig moment niet meer wist wat de formuleringen precies inhielden. Zo werkt het nu eenmaal vaak in een onderhandelingsproces met zo veel partijen aan tafel.

De regeringen zijn het eens. Dat betekent overigens niet dat alle obstakels op weg naar de invoering van de grondwet uit de weg zijn geruimd. In de volgende fase wacht de goedkeuringsprocedure in elk van de lidstaten. Zolang zij niet allemaal hebben ingestemd, kan het constitutioneel verdrag niet in werking treden.

Een aantal landen zal via een referendum de bevolking een oordeel vragen. In het hoofdkwartier van de EU in Brussel houden velen hun hart vast als ze bedenken dat onder andere ook premier Blair een volksstemming heeft aangekondigd. Het valt immers te betwijfelen of hij onder de traditioneel eurosceptische Britten een meerderheid weet te mobiliseren voor een ja. Maar dat is van latere zorg. Voorlopig overheerst de opluchting dat het overleg tussen de hoogste politieke vertegenwoordigers in ieder geval met succes is afgerond.