Voor de SP was 2006 een topjaar. Jan Marijnissen behaalde bij de Tweede Kamerverkiezingen een monsterzege en werd met 25 zetels een factor van betekenis in het parlement. Dat succes schiep echter wel verwachtingen: de kiezer ging ervan uit dat de partij in de Kamer wat zou laten zien. Maar wat kon dat zijn? Marijnissen koos ervoor de coalitieonderhandelingen aan zich voorbij te laten gaan en belandde met zijn partij in de oppositiebankjes. Dat gebeurde in de tijd van de dichtgetimmerde coalitieakkoorden en van kabinetten die regeerden met meerderheden in beide Kamers. Uiteindelijk viel de worstenmaker uit Oss nog wel op door zijn scherpe interrupties en zijn retorisch talent. Maar het beeld dat zich gaandeweg begon te vestigen, was toch dat hij een roeper aan de zijlijn was. Weliswaar een imposante, maar toch. In haar memoires ”Schoonheid, macht, liefde” schetst oud-SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen treffend hoe nervositeit over wat te doen met de fraaie zetelwinst Marijnissen in toenemende mate in zijn greep kreeg. Kamerleden die zich vlijtig wilde storten op de vele wetgevingsprocessen kregen te horen dat de SP-kiezer daar niets aan had. Die wilden actie zien, baste hij hun toe. Zo bracht hij Kamerleden in een spagaat. Moesten ze zich nu toeleggen op het parlementaire handwerk of op het ouderwetse actievoeren? Ook Agnes Kant, de opvolger van Marijnissen, die om gezondheidsredenen moest terugtreden, kwam daar niet uit. Na haar aftreden kwam bij de SP de bestuurlijk ingestelde Emile Roemer aan het roer. In de campagne van 2012 leek het er even op dat hij een gooi kon doen naar het premierschap, maar na een weifelend optreden in een debat, waarbij hij zich de kaas van het brood liet eten door zittend premier Rutte, kelderde hij in de peilingen. Het imago van een opponent die de rol van uitdager uiteindelijk toch niet aankon, raakte hij gedurende de campagne niet meer kwijt. Al met al maakte de campagne van 2012 opnieuw duidelijk dat de kiezer de SP niet echt zag zitten als grote bestuurderspartij; wel sympathiek, maar niet in staat om het land te regeren. :::inline_article 1::: In reactie daarop bepleitte Roemer een koerswijziging bij het honderdtal lokale SP-fracties in het land. Die moesten, zo vond hij, als het even kon bestuursverantwoordelijkheid gaan dragen en gaan meebesturen. Zo moest het imago van de partij veranderen; van een protestpartij in een regeringspartij. Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 kwam de SP onder meer in Amsterdam, Utrecht en Maastricht op het pluche. Maar bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 bleef de kentering waarop Roemer had gehoopt, uit. Sterker nog, met name in plaatsen waar de partij een stap naar voren had gedaan, werd ze door de kiezer afgestraft. En soms nog flink hard ook. Roemer zelf had de moed toen al opgegeven. Hij vertrok uit de landelijke politiek en begon aan een succesvolle, bestuurlijke carrière, waarin hij via de post als waarnemend burgemeester van Heerlen uiteindelijk opklom tot commissaris van de Koning in Limburg. Intussen worstelde de partij ook nog altijd met de naweeën van de leiderschapsstrijd, na het vertrek van Jan Marijnissen als partijvoorzitter. De twee kandidaten die zich daarvoor hadden gemeld, SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen en vakbondsman Ron Meyer, wilden elk een verschillende kant op. Gesthuizen zat op de bestuurlijke lijn. Meyer, die de strijd in 2015 won, zette alles op alles om de actiegerichtheid weer terug te brengen in de partij. In 2019, tijdens de campagne voor de Europese Verkiezingen, was Meyer het brein achter een filmpje waarin de SP hard de aanval opende op PvdA-Eurocommissaris Frans Timmermans. Die kwam de partij op harde kritiek te staan en in het Europarlement raakte de SP haar twee zetels kwijt. Meyer keerde na zijn eerste termijn niet meer terug als voorzitter. Tijdens de campagne voor de laatste gemeenteraadsverkiezingen, die van 2022, bleek het oude actievuur van de SP in veel plaatsen te zijn gedoofd. In veel plaatsen waar de partij actief was, worstelde de partij met het bemensen van de fractie. De bereidheid van weleer, om in weer in wind met SP-foldertjes langs de deur te gaan en op zaterdag op de markt te staan met een SP-kraam, slonk.

Het was een eer om volksvertegenwoordiger te zijn. pic.twitter.com/irhZfeiBhN
— Lilian Marijnissen (@MarijnissenL) December 9, 2023

Het aanzien van de SP-fractie in de Tweede Kamer was de laatste jaren niet eenduidig. Ook onder Marijnissen was de SP geen partij die koers van de kabinetten Rutte III en IV wist bij te stellen. Kamerlid Renske Leijten kreeg alom lof toegezwaaid vanwege haar onvermoeibare inzet voor de slachtoffers van de toeslagenaffaire. Maar de partij wist niet te verhoeden dat twee ervaren Kamerleden, onder wie ook Leijten, vroegtijdig hun zetel opgaven en de politiek verlieten. Bij het opstellen van de kandidatenlijst voor de laatstgehouden verkiezingen, bedankten nog meer oudgedienden voor de eer. Cynisme over het uitblijven van politieke resultaten speelde daarbij een belangrijke rol. Uiteindelijk is de SP in een bijzondere positie beland. Haar Kamerleden worden geroemd om hun inzet, hun kwaliteiten en hun dossierkennis en tegelijk is de SP in politiek opzicht gemarginaliseerd. Lilian Marijnissen trekt daaruit nu de conclusie dat de SP toe is aan een nieuw gezicht en stapt om die reden op. Maar of dat de partij veel zal helpen, is de vraag. Ook haar opvolger zal al snel tegen het dilemma aanlopen hoe de partij de kiezer duidelijk kan maken waarin ze zich onderscheidt van de rest.

Ds. H. J. Oudhof overleden

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?