Met een publieke inzamelingsactie is de afgelopen maanden geld opgehaald voor het monument. Vlak voor de jaarwisseling was het benodigde bedrag van 5000 euro binnen, vertelt Gerard Voskuilen namens de Historische Kring Leusden, die het initiatief voor het gedenkteken nam.

De bommenwerper stortte op 3 februari 1943 neer in landelijk gebied tussen Leusden en Woudenberg, waar de Leusbroekerweg het zogeheten Pon-lijntje kruist. Deze oude spoorweg tussen Amersfoort en Kesteren ontleent zijn bijnaam aan de gelijknamige auto-importeur uit Leusden, die een deel van de lijn nog in gebruik heeft.

De Stirling was op weg van Groot-Brittannië naar Hamburg in Duitsland om daar bombardementen uit te voeren. Boven Leusden kwam het toestel in een luchtgevecht terecht met een Messerschmitt Bf110, een Duitse jachtbommenwerper, waarna het brandend neerstortte. Vlak daarvoor wierp de piloot de explosieven af, wat een krater tot gevolg had die nog altijd zichtbaar is. De acht jonge bemanningsleden werden begraven op het Gemenebestereveld van begraafplaats Rusthof in Amersfoort.

„We willen deze gebeurtenis onder de aandacht brengen van de Leusdense bevolking”, zegt Voskuilen. „Daarmee bedoelen we niet alleen de ouderen, maar ook de huidige generatie, inclusief de jongeren. We willen hun laten zien dat we nu kunnen leven zoals we leven omdat anderen daarvoor hebben gevochten. Er zijn steeds minder getuigen van de oorlog; wij willen op deze manier de geschiedenis levend houden.”

Basisschool Het Kompas in Leusden heeft het monument geadopteerd. „Groep 8 zal een krans leggen na de onthulling en een van de kinderen zal een gedicht voorlezen.” Daarmee is de betrokkenheid van de school niet ten einde, zegt Voskuilen. „We willen elk jaar, bijvoorbeeld op 4 mei, een herdenking houden bij het monument. Niet per se steeds met Het Kompas; misschien willen ook andere scholen aanschuiven.”

Boontjes

De gebeurtenis in 1943 is de afgelopen drie jaar tot in detail in kaart gebracht door de Historische Kring Leusden aan de hand van archiefmateriaal en (oog)getuigenverslagen. „Een van de werkgroepleden, Ab Schothorst, heeft de crash zien gebeuren. Hij zat als zevenjarig jongetje met zijn moeder boontjes te doppen in de keuken toen het vliegtuig neerkwam. Ook hebben we dagboekgegevens van een destijds veertienjarig meisje dat vlakbij woonde.”

Veel informatie is opgenomen in een themamagazine over de crash, waarin ook de nodige aandacht wordt besteed aan de achtergronden van de acht jonge mannen die hun leven verloren. „Hun nabestaanden waarderen het dat 75 jaar na dato een groepje Leusdenaren zich hiervoor inzet”, vertelt Voskuilen. „Ze waren zeer verrast door het blad dat we hebben gemaakt. We hebben het laten vertalen in het Engels en naar hen opgestuurd.”

Verschillende familieleden hebben Nederland al bezocht. „In april is de zoon van de zus van de piloot hier geweest met zijn vrouw. We hebben hun het graf laten zien. In februari komen ze weer. De broer van de vader van de copiloot leeft trouwens nog; hij is 103 en woont op het Kanaaleiland Guernsey. Helaas kan hij er bij de onthulling van het monument niet bij zijn. In totaal verwachten we zeven nabestaanden op 3 februari.”

Metaaldetector

Als je eenmaal met een project als dit aan de slag gaat, gaat de gebeurtenis voor veel mensen leven, weet Voskuilen inmiddels. „We worden nog steeds door mensen gebeld die informatie denken te hebben. Vorige week kreeg ik telefoon van iemand die met zijn zoon aan het wandelen was in het gebied waar het vliegtuig is neergekomen. Die jongen had een metaaldetector bij zich en stuitte mogelijk op brokstukken. We gaan dit natuurlijk verder uitzoeken. De Duitsers hebben het vliegtuig destijds direct geruimd, onder meer omdat ze het spoorlijntje nodig hadden, maar er kan nog van alles in de grond zitten.”

Hoe het monument eruit zal zien, blijft nog even geheim. Wel is duidelijk dat het is ontworpen door de Leusdense kunstenaar Mirjam Woltman. Wie het straks wil bekijken moet wandelschoenen aantrekken: het gedenkteken is alleen lopend te bereiken.