In de Amerikaanse politiek is het hoogst ongebruikelijk dat een oud-president publiek commentaar heeft op de zittende leider van de VS. Wie zoekt naar een voorbeeld, moet meer dan vijftig jaar teruggaan in de geschiedenis. President Harry Truman zei dat zijn opvolger Dwight Eisenhouwer, beter bekend als ”Ike”, net zo veel verstand had van politiek als een varken van de zondagsviering. Dat was nogal denigrerend. Maar er is wel een belangrijk verschil. Truman was Democraat en Eisenhower Republikein. Vader en zoon Bush behoren daarentegen tot dezelfde partij als Trump. En zij schuwen niet om hem publiek onder vuur te nemen.

Dinsdag verschijnt het boek ”The last Republicans” van historicus Mark Updegrove. Op basis van archiefonderzoek en diverse gesprekken met vader en zoon Bush heeft hij een biografie van de twee presidenten samengesteld. Tijdens die ontmoetingen hebben de twee oud-presidenten ook hun visie op de huidige Amerikaanse regering gegeven. Hun kritiek is niet mals.

Alleen al de titel, ”The last Republicans”, zegt genoeg. Die refereert aan een uitspraak van George W. Bush, die in een van de interviews zei te vrezen dat hij de laatste echte Republikeinse president is geweest. Daarmee gaf hij impliciet aan dat Trump geen echte vertegenwoordiger is van het Republikeinse gedachtegoed.

Vader Bush vindt Trump een lefgozer, die het ontbreekt aan toewijding aan de publieke zaak. „Het gaat hem alleen maar om zijn eigen ego.” Bush jr. stelt dat The Donald niet beseft wat het presidentschap inhoudt. Hij trok deze conclusie toen hij Trump hoorde zeggen geen adviseurs nodig te hebben omdat hij zijn eigen adviseur is.

Volgens schrijver Updegrove laken de twee oud-presidenten vooral het gebrek aan ootmoed bij Trump. „Binnen de familie Bush geldt als stelregel: Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Trump daarentegen meet zijn eigen prestaties breed uit. George H. Bush zei dat Trump alleen een kans heeft om de eenheid in het land te herstellen als hij zelf meer nederigheid zou tonen.”

De twee vroegere presidenten hebben niet op Trump gestemd. Bush sr. koos voor Hillary Clinton. Zijn zoon deed dat niet. „Als ik Hillary ontmoet, is ze vriendelijk en beleefd. Maar voor mij is beslissend of een kandidaat integer is en een betrouwbaar karakter heeft.”

De kritiek die vader en zoon Bush op Trump hebben, staat niet op zichzelf. Vorige maand hield George W. Bush in New York een toespraak waarin hij overduidelijk kritiek leverde op Trump, hoewel hij zijn naam niet noemde. Hij sprak zich uit tegen het fanatisme en tegen de verdediging van de blanke suprematie. „Dat is een lastering van onze grondwettelijk waarden.” Hij zei bezorgd te zijn over de toon in het publieke debat en keurde het protectionisme dat Trump wil af.

De kritiek van de twee oud-presidenten heeft inmiddels geleid tot een scherpe reactie vanuit het Witte Huis. „Als één president een politieke partij kan ontmantelen, zegt dat boekdelen over de erfenis die deze twee voorgangers hebben nagelaten”, aldus de woordvoerster van Trump. In de richting van George W. Bush voegde ze eraan toe dat de beslissing om een oorlog in Irak te beginnen een van de grootste blunders is in de Amerikaanse politieke geschiedenis.