Om halfacht, als het duister is ingevallen, vertrekken twee groepen van twintig mensen in tegengestelde richting vanaf een camping in Otterlo. Een boswachter van Natuurmonumenten gaat voorop.

Coördinator Riemke Bitter bereidde de deelnemers een beetje voor. „Behalve het bos gaan jullie ook een stukje van het Mosselse Zand zien. Nou ja, zien…” „Beleven!” verbetert een jongetje.

Nergens kunstlicht

Nog even mogen de zaklampen worden gebruikt, terwijl de lichten van de camping een voor een achter de bomen verdwijnen. Als het kronkelende bospad smaller wordt en er nergens meer kunstlicht is te zien, houdt excursieleider Peter Gehring halt.

„Vanaf hier doen we de zaklampen uit en lopen we in het donker verder. Je ogen zullen eraan moeten wennen, maar ook je andere zintuigen worden nu belangrijk. Waarschuw elkaar voor oneffenheden in het pad.” Zo trekt de stoet dieper het donkere bos in. „Boomwortel!” „Boomstronk rechts.” „Hellinkje!” „Eng, dit”, zegt een moeder, maar haar zoontje denkt er anders over: „Cool!”

Bosgeuren en parfum

Voor in de stoet zijn bosgeuren te ruiken en is de wind door de boomtoppen horen. Verder naar achteren worden die waarnemingen overstemd door parfum, gepraat en geritsel van regenpakken. Het motregent, maar dat lijkt geen invloed te hebben op het aantal deelnemers. Het is ook een buitenkansje; doorgaans is bos in het donker verboden gebied.

Tijdens de Nacht van de Nacht worden overal in het land excursies, vaartochten, lezingen en kaarslichtdiners georganiseerd. Dertien jaar geleden namen de Natuur en Milieufederaties het initiatief om mensen bewust te maken van de lichtvervuiling.

Verstoorde nachtrust

Nederland is een van de sterkst verlichte landen ter wereld. Dat zorgt niet alleen voor energieverspilling, maar verstoort ook de nachtrust van mensen en nachtdieren, legt boswachter Marie-Thérèse te Bulte uit. Wageningen University en onderzoeksinstituut NIOO onderzoeken die invloed.

Heeft de Nacht van de Nacht effect? Vorig jaar bereikte het initiatief een record: 165 gemeenten en bedrijven doofden de lichten. Dit jaar wordt verwacht dat dit aantal de 300 zal overschrijden. Nog steeds weinig, vinden de initiatiefnemers.

Boven de Veluwe zijn deze avond geen sterren maar wolken te zien. In spannende boeken is een donkere nacht een bewolkte nacht. Tegenwoordig is het andersom. Vrijwilligster Laura Wieseman herinnert zich nog goed hoe aardedonker het vorig jaar in het bos was, zonder maan en vooral zonder wolken. Nu reflecteert het wolkendek zelfs hier op de Veluwe volop kunstlicht, waardoor oneffenheden meestal tijdig worden opgemerkt.

Het bospad begint te stijgen en te dalen. De ondergrond wordt zanderig. Na een laatste heuvel strekt zich voor de wandelaars een open gebied uit: het Mosselse Zand. Gehring leidt de groep het stuifzandgebied in en houdt dan halt. „Laten we even stil zijn en luisteren naar de geluiden van de natuur. En kijk om je heen.” Slechts natuurgeluiden zijn er te horen: de wind, de regen.

Maar kunstlicht reikt verder dan motorgeronk. Boven de zuidwestelijke horizon zijn de wolken nog veel lichter dan die boven de zandverstuiving en ook in zuidoostelijke en noordoostelijke richting is een gloed te zien. Ede, Arnhem en Apeldoorn hebben de lichten nog bepaald niet gedoofd.

Voorlopig zullen nachtvlinders en trekvogels niet ongestoord op de hemellichamen kunnen navigeren. Voor bewustwording blijkt meer nodig dan het organiseren van excursies.