Meer dan 10 miljoen Italianen mogen zich morgen in een referendum in Lombardije en Veneto uitspreken over wel of geen grotere autonomie van beide gewesten. De gouverneurs van deze regio’s, Roberto Maroni en Luca Zaia, leden van de rechtspopulistische partij Lega Nord, willen bij een overwinning gaan onderhandelen met de regering in Rome. Hun doel is het vergroten van de regionale autonomie.

Volgens Giulio Sapelli, hoogleraar Economische Geschiedenis aan de Statale Universiteit in Milaan, zijn de referenda volstrekt overbodig. „Maroni en Zaia hebben die niet nodig om met de overheid over autonomie te onderhandelen. Een brief aan premier Gentiloni zou volstaan. Het referendum is niet eens bindend, maar kost wel miljoenen.”

De referenda zijn inderdaad niet bindend, maar ze zetten Rome wel onder druk om over de brug te komen. Er is namelijk in de grondwet opgenomen dat gewesten het recht hebben te onderhandelingen over meer bevoegdheden.

Op het spel staan zeggenschap en geld. Er zijn 23 bevoegdheden die de gewesten zelf willen hebben. Dat gaat over het beheer van cultureel erfgoed en het voeren van handel met het buitenland, maar ook over energielevering en het beheren van spaarbanken.

Meer zeggenschap betekent meer geld. Het steekt beide rijke gewesten dat de inwoners onevenredig veel belasting betalen. Vorig jaar stortten de burgers van Lombardije 58 miljard euro meer in de staatskas dan de overheid terughevelde naar de regio. In Veneto gaat het om 15 miljard. „We moeten komen tot een eerlijkere verhouding tussen het centrum en de periferie. Er is in Europa geen ander gebied dat zo zeer wordt getreiterd als het onze. Geen andere hoofdstad rooft zo hardnekkig als Rome,” zegt Stefano Bruno Galli, politicoloog en lid van Lega Nord, in de krant Corriere della Sera.

Als de gewesten inderdaad minder gaan afdragen, worden de arme, zuidelijke gewesten financieel getroffen. Het is onwaarschijnlijk dat de regering, zolang Lega Nord daar geen deel van uitmaakt, het daarop laat aankomen.

Het gaat in Veneto niet iedereen om geld. Palmarino Zoccatelli, voorzitter van het comité Veneto Indipendente (Onafhankelijk Veneto), vindt het referendum maar een zwak aftreksel van wat echt nodig is. Zoccatelli (58) en de zijnen streven naar complete onafhankelijkheid. Maar het Constitutionele Hof heeft zo’n referendum verboden. Binnen het wettelijk raamwerk bleef maar één optie over: het raadgevend referendum. Niemand wilde een illegale volksraadpleging, zoals dat in Catalonië op 1 oktober plaatsvond. We hoeven dan ook geen Catalaanse taferelen te verwachten. „De situatie in Lombardije en Veneto is niet te vergelijken met die in Catalonië. Hier zijn nooit serieuze onafhankelijkheidsbewegingen ontstaan. Er spelen ook geen etnische kwesties.

„We hebben wel degelijk een eeuwenoude identiteit”, reageert Palmarino Zoccatelli. „De Republiek van Venetië heeft een geschiedenis van 1100 jaar.” In 1797 kwam er een einde aan de republiek en in 1866 werd Venetië en omstreken (Veneto) ingelijfd bij Italië. De inlijving gebeurde op democratische wijze. De bevolking kon zich via een referendum erover uitspreken, al is het wel opmerkelijk dat 99,9 procent vóór aansluiting was.

De wraak van Zoccatelli en de zijnen van Lega Nord, die in beide regio’s over een grote aanhang beschikt, is zoet. De referenda van zondag worden op dezelfde datum gehouden als de volksraadpleging van 1866.

De initiatiefnemers zijn uiteraard op succes gebrand (een hoge opkomst, een grote meerderheid vóór). In Veneto, waar Venetië de belangrijkste stad is, moet vijftig procent van de kiesgerechtigden op komen dagen wil het referendum geldig zijn, maar Zoccatelli heeft er alle vertrouwen in dat dit wordt gehaald.

Rijk gewest is motor van Italië

Lombardije en Veneto vormen de economische motor van Italië. Lombardije (met 10 miljoen inwoners) alleen al zorgt voor bijna 22 procent van het Italiaans Bruto Binnenlands Product. Veneto (met 5 miljoen inwoners) draagt bijna 10 procent bij. Het inkomen per hoofd van de bevolking van Lombardije is hoog en vergelijkbaar met dat van Denemarken.

Sinds 1980 kent Veneto een onafhankelijkheidsbeweging. Deze Liga Veneta mondde in 1989 uit in Lega Nord, een politieke partij die eerst streefde naar onafhankelijkheid van Padania, het gebied rond de rivier de Po. Later ijverde de partij nog enkel voor meer autonomie voor het noorden. De partij slaat met haar anti-immigratiepolitiek nu een populistische toon aan.