Turkmenistan viert dit jaar zijn 26e verjaardag. Hoewel de Sovjet-Unie waar het land deel van uitmaakte in 1991 uiteenviel, duurde het tot 27 oktober 1992 voor de onafhankelijkheidsverklaring van Turkmenistan werd afgerond. Vanaf volgend jaar wordt dat feit jaarlijks gevierd met een vrije dag op 27 september. Dat bepaalde de Turkmeense overheid begin deze maand, zonder een reden aan te voeren voor het verschuiven van de datum.

Maatregelen nemen zonder zich daarover te verantwoorden lijkt een vaardigheid te zijn die de Turkmenen eigen is. Daarover reppen niet alleen reiservaringen op internet van mensen die het land bezochten en er te maken kregen met bureaucratie, corruptie en machtsmisbruik. Zelfs tegenover grote broer Rusland nam de regering de afgelopen jaren een afwerende houding aan.

Poetin

Deze maand kwam het tot een ontmoeting tussen president Poetin zijn Turkmeense collega Berdimoechamedov. Beide landen blijven het oneens over belangrijke punten. Zo wil Rusland niet meewerken aan de aanleg van een leiding om Turkmeens gas via de bodem van de Kaspische Zee naar Europa te transporteren. En Turkmenistan op zijn beurt heeft geen trek in de plaatsing van Russische troepen op zijn grondgebied. Dat is een wens van Poetin, die de militair-strategische invloed van zijn land in voormalige Sovjetrepublieken wil vergroten.

Er waren wel kleine succesjes. Zo trekt Rusland zijn bezwaren in tegen de aanleg van een gasleiding vanuit Turkmenistan naar enkele buurlanden. In ruil daarvoor herstelt Turkmenistan weer de aansluiting tussen zijn gasnetwerk en dat van het Russische Gazprom.

De voorzichtige verbeteringen in de verhouding tussen Rusland en Turkmenistan hebben vooralsnog geen positieve gevolgen voor de godsdienstvrijheid in het land. Die is en blijft beperkt. De staatsgodsdienst is de islam. Andere religies kunnen een aanvraag voor registratie indienen. Volgens de Noorse nieuwsdienst Forum18 leverde dat het afgelopen jaar slechts twee keer een gunstige reactie van de overheid op.

Toch heeft de Russisch-Orthodoxe Kerk in Turkmenistan weinig te vrezen van de islamitische autoriteiten. Symbolisch daarvoor is dat Poetin zijn ambtgenoot Berdimoechamedov benoemde tot ridder in de Orde van de Alexander Nevsky. Een van de vier Russisch-orthodoxe kerken in de Turkmeense hoofdstad Asjchabad is nota bene genoemd naar de Russische grootvorst Alexander Nevsky (1220-1263). In het kerkgebouw worden relikwieën bewaard waaraan Russisch-orthodoxen veel waarde hechten.

Ook van Russische kerkelijke zijde is er kennelijk vertrouwen in president Berdimoechamedov. In een felicitatiebericht wegens diens zestigste verjaardag in juni, stelde de Russisch-orthodoxe patriarch Kirill dat de Turkmeense president heeft gewerkt aan de harmonisatie van interetnische en interreligieuze relaties.

Godsdienstwetten

Dat de Russen en de Turkmenen zo goed met elkaar door één deur kunnen op het punt van de harmonisatie van godsdiensten is niet zo vreemd. In beide landen zijn de recent opnieuw van kracht geworden godsdienstwetten afgeleid van vroegere Sovjetwetten. Officieel zijn alleen geregistreerde kerken toegestaan. Daarbij hebben geloofsgemeenschappen die zich met de staat verbonden weten, een grote voorsprong.

Degenen die in een lastiger parket zitten zijn leden van vrije kerken, zoals baptisten. Waar die in Rusland over het algemeen met rust gelaten worden, bestrijdt Turkmenistan deze groep actief. Net als andere Turkmenen die opvattingen huldigen die niet in lijn zijn met wat de overheid belangrijk vindt.

>>rd.nl/christenvervolging

Grote gasreserves

Turkmenistan is sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 een onafhankelijk land. Het islamitische Turkmenistan werd vanaf het einde van de 19e eeuw door Rusland bestuurd. Het land heeft grote gasreserves en gaat de laatste jaren op de internationale gasmarkt de concurrentie aan met Rusland. Vorig jaar stopte Iran onder Russische druk met de import van Turkmeens gas. China is nu de grootste klant van het Turkmeense staatsgasbedrijf. Sinds 2007 is president Berdimoechamedov de baas in het land. Hij won dit jaar opnieuw de verkiezingen met een ongeloofwaardig hoge 97 procent van de uitgebrachte stemmen.