De schrijvers van de Duitse grondwet uit 1949 stelden een kiesdrempel in. Een partij moet 5 procent van de stemmen halen voor die tot de Bondsdag kan toetreden. De ontwerpers van het nieuwe Duitsland wilden voorkomen dat de democratie opnieuw een platform zou worden voor mensen zoals Adolf Hitler.

De gevolgen van deze kiesdrempel waren vergaand. Hierdoor zaten er doorgaans slechts weinig partijen in het parlement. Toen de Bondsdag in de bloeitijd van West-Duitsland nog in Bonn vergaderde, zaten er vaak slechts drie partijen in het parlement: CDU/CSU, SPD en FDP. Inmiddels zijn dat er zes.

Zodra nieuwe partijen tot de Bondsdag toetreden, doen ze dat ook steevast als middelgrote partij. Zodoende kent de eerste AfD-fractie in het Duitse parlement vanaf deze week direct 94 leden.

Professoren

De AfD ontstond in 2013, vlak na de eurocrisis. De beweging was sceptisch over de Europese integratie en vond dat EU-lidstaten de vrijheid moesten hebben om zich uit de eurozone terug te trekken. De partij bestond grotendeels uit wetenschappers vol scepsis over de gezamenlijke munt. De AfD werd daarom ook wel de „professorenpartij” genoemd.

Omdat er in de leiding van de partij ook enkele overtuigde christenen zaten, onder wie voorzitter prof. Bernd Lucke, ontstond er ook contact met de ChristenUnie. Die pleitte er evenzeer voor dat de eurozone zou worden „opgeschoond.”

Inmiddels is de AfD enkele partijvoorzitters verder en zijn de doelstellingen totaal veranderd. Het contact met de ChristenUnie is ook al lang weer geschiedenis.

In eigen land werd de partij vanaf het begin met reserve ontvangen. De Duitse politiek en de media bezien rechtse initiatieven altijd met groot wantrouwen. Er is altijd de angst dat zo’n beweging een kopie is van Hitlers NSDAP. En, het moet gezegd, de AfD heeft al deze verdenkingen bevestigd. Al voor de vluchtelingencrisis liet de partij zich kritisch uit over nieuwkomers. Maar de grote toevloed vanuit Oostenrijk en Hongarije zorgde ervoor dat de partij zich hierover meer ging roeren.

Bondskanselier Merkel besloot begin september 2015 de grens voor vluchtelingen open te stellen, wat veel discussie gaf, ook in Merkels eigen partij. In Duitsland ontstond het gevoel dat de regering de controle had verloren, en die onzekerheid kwam de AfD goed uit. Vicevoorzitter Gauland noemde de vluchtelingencrisis een „geschenk” voor de partij.

In die tijd deden AfD’ers aan de lopende band schokkende uitlatingen. Zo zei Beatrix von Storch dat de politie moest kunnen schieten op migranten die bij de grens al te gretig waren.

Zo bewoog de partij steeds verder richting radicalere standpunten. Merkel zei enerzijds dat de „islam bij Duitsland hoort”, maar ook dat christenen best eens wat „Bijbelvaster” mogen zijn en vaker naar de kerk kunnen. De AfD liet daarop in een officiële verklaring weten dat de „islam niet bij Duitsland hoort.”

Intern kernmerkt de AfD zich door een snelle doorstroming van leiders. De plotselinge mededeling van Frauke Petry gisteren dat ze als zelfstandig lid in de Bondsdag zitting wil nemen, bevestigt het bestaande beeld van chaos en machtsstrijd. Petry is namelijk wel partijvoorzitter en het is onduidelijk of ze dat wel wil blijven. De partij heeft begrijpelijk altijd aantrekkingskracht op Bijbelgetrouwe christenen gehad. Beatrix von Storch was een bekend gezicht uit de prolifebeweging en verpersoonlijkte in veel opzichten het oude, fatsoenlijke Duitsland. In ten minste enkele regio’s waar veel Rusland-Duitsers wonen, heeft de AfD zondag veel stemmen gekregen. Onder hen bevinden zich veel behoudende baptisten.

In navolging van het Joods Wereldcongres werd gisteren ook vanuit kerken bezorgd gereageerd, aldus persbureau Idea. De voorzitter van de Evangelische Kirche, Bedford-Strohm, sprak van een „roepstem” om ervoor te zorgen dat „deze met haat vervulde stemmen ons land niet vergiftigen.”