De boeren voelen zich van alle kanten bedreigd. Ten eerste zijn er de niet aflatende aanslagen op afgelegen en minder afgelegen boerderijen, waarbij wekelijks boeren en hun gezinnen worden vermoord. Ten tweede is er het angstaanjagende voorbeeld van buurland Zimbabwe, waar bijna 4000 blanke boeren zijn weggejaagd zonder compensatie of van het leven zijn beroofd. Ten derde is er de kennelijke goedkeuring die de Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki stilzwijgend aan de grondroof geeft. Die stilzwijgende instemming leidt er ook toe dat de blanke boeren de zwarte regering hoe langer hoe meer als vijandelijk beschouwen.

Al die factoren hebben ertoe bijgedragen dat de grootste landbouworganisatie van Zuid-Afrika, Afri SA, de waarschuwing heeft laten uitgaan dat de agrarische industrie en de verschaffing van voedsel in gevaar dreigen te komen. En weer verwijst men naar Zimbabwe: de helft van de bevolking lijdt er honger, als direct gevolg van president Mugabes racistische, antiblanke hetze, met name tegen de vroeger zo succesvolle boeren, die van Zimbabwe de graanschuur van Afrika hadden gemaakt.

Honger was in Zimbabwe lange tijd onvoorstelbaar. Inmiddels is dat beeld gewijzigd: enkel en alleen omdat de blanke boerderijen in verval zijn geraakt. De zwarte boeren kunnen de grote agrarische bedrijven niet draaiende houden, omdat ze geen ervaring hebben met de productie voor de markt. Het zijn boeren die kleinschalig verbouwen, net genoeg voor eigen gebruik. Andere voormalige blanke boerderijen zijn weggegeven aan vrienden en handlangers van president Mugabe, die de landerijen „teruggeven aan de bush, zoals het hoort”, zoals een van hen het onlangs uitdrukte.

Op de vraag aan Zuid-Afrikaanse blanke boeren of zij Zimbabwaanse toestanden verwachten, zei een van hen cynisch: „Nee, die verwachten we niet, want ze zijn er al.” En inderdaad is er al sprake geweest van onwettige bezetting van landbouwgrond. Het verschil met Zimbabwe is echter dat de Zuid-Afrikaanse ”squatters” veelal door de politie worden verwijderd, op last van hogerhand, terwijl ze in Zimbabwe, eveneens op last van hogerhand, de eigenaar van de boerderij verjagen.

Bovendien is in Zuid-Afrika de zwarte aanspraak op blanke grond tamelijk goed geregeld. De zogeheten commissie voor het herstel van grondrechten heeft, blijkens het zojuist verschenen jaarverslag, tot nu toe bijna 49.000 landclaims afgehandeld. Meer dan 810.000 hectare grond van blanke boeren is voor een bedrag van 320 miljoen rand (ongeveer 40 miljoen euro) aan zwarte boeren overgedragen. De commissie moet zich nog buigen over 30.000 claims. Die zullen volgens de prognoses tegen het einde van 2005 zijn afgehandeld.

Uit wat er in het jaarverslag in kleine lettertjes wordt vermeld, blijkt echter dat men nog niet is begonnen met de belangrijkste landclaims. Want van de 49.000 afgehandelde claims hadden er meer dan 42.000 betrekking op gebieden in de grote steden. Begin dit jaar nam het Zuid-Afrikaanse parlement een wetsontwerp aan waardoor de overheid het recht krijgt blanke landbouwgrond te vorderen.

Weliswaar wordt voor dergelijke vorderingen de marktprijs betaald en gaat men pas tot verplichte verkopen over als de blanke boer dwarsligt en de geboden prijs niet wil aanvaarden, maar de angst zit er bij de boeren goed in. Dergelijke wetten bestaan ook in Zimbabwe en Namibië, maar in beide landen lapt de overheid wetten aan haar laars en legt ze zelfs gerechtelijke uitspraken naast zich neer.

Geweld tegen blanke boeren heeft vaak het karakter van wraak of van een ”geheime politieke agenda”, zoals advocaat Philip du Toit uit Pretoria beweert. In zijn boek ”Het grote Zuid-Afrikaanse landschandaal” zegt hij dat boeren niet alleen worden vermoord, maar ook nog bijzonder wreed aan hun einde komen, alsook hun gezinnen. „In de meeste gevallen nemen de zwarte moordenaars niets mee uit de overvallen boerderijen, waaruit blijkt dat het hier gaat om politieke aanslagen, geen roofovervallen”, aldus Du Toit.

Zijn bewering, die wordt ondersteund door de visie van agrarische werkgeversorganisaties, leidde vorig jaar tot een officieel onderzoek. Conclusie: „De boerderijen worden door ’normale’ misdadigers belaagd; er zijn geen politieke motieven gevonden.” De meeste blanke boeren plaatsen daar grote vraagtekens bij en wachten angstig af.