Geregeld wordt de spot gedreven met zijn excentrieke kapsel. Toen de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong Un vier jaar geleden boven een wereldkaart zat gebogen, omringd door ijverig pennende militairen met hun kenmerkende hoge petten, werd ook daar lacherig over gedaan. Althans buiten de landsgrenzen van Noord-Korea. Op die kaart bleken Amerikaanse steden als Washington, New York, Los Angeles en Chicago te staan, en Kim wees ernaar om de doelen van zijn intercontinentale raketten aan te geven. „Je reinste grootheidswaanzin”, luidde menig commentaar bij die plaat.

Dat lachen over die raketplannen is na vorige week voorbij. Even voor middernacht, op de grens van vrijdag op zaterdag, werd er vanaf Noord-Koreaans grondgebied een knoert van een raket de lucht in geschoten die een hoogte van 3700 kilometer bereikte en een afstand van 1000 kilometer aflegde, alvorens in zee te ploffen. Afgevuurd in horizontalere richting zou de raket met gemak het Amerikaanse vasteland bereiken.

Het was de tweede lancering van een intercontinentale raket type Hwasong-14 binnen één maand. De Amerikanen wisten na die laatste genoeg: het is Kim Jong Un menens met zijn ICBM-dreiging richting Amerika. Bovendien, zo moest men in de VS vaststellen, heeft Kim de ontwikkeling en productie eerder klaar dan verwacht: niet pas over vier jaar, maar al begin 2018. Dan moet Noord-Korea in staat zijn zo’n raket uit te rusten met een kernkop en richting Amerika te sturen.

Dwerg

Wat dat betekent is, bijna niet te geloven: de dwerg Noord-Korea komt als kernwapenstaat naast Rusland en China te staan: landen die Amerika met intercontinentale kernraketten kunnen raken. Dat is nóg verontrustender dan het al klinkt. Het Noord-Koreaanse regime lijkt veel minder voorspelbaar dan die twee andere regimes. Dit komt vooral doordat de rode lanceerknop er door slechts één man lijkt te worden bediend: de jonge dictator Kim Jong Un, die sinds zijn aantreden in 2013 heeft laten zien dat hij meedogenloos is. Geen enkele Noord-Koreaanse leider liet zo veel vermeende tegenstanders terechtstellen als hij.

Wat wil Kim eigenlijk met die dodelijke projectielen? Zichzelf verdedigen tegen buitenlandse agressors, wordt wel gezegd. De Amerikanen zouden daarvan de belangrijkste zijn. De Koreaoorlog werd in 1953 immers niet beëindigd met een vredesverdrag, maar slechts met een bestand. De deling van het schiereiland tussen noord en zuid werd zo bestendigd en de oorlogssituatie gehandhaafd, met de Amerikanen als bondgenoten van de Zuid-Koreanen en China van de Noord-Koreanen. Van die voortetterende oorlogssfeer hebben de Kims gebruikgemaakt om zich als alleenheersers en „verdedigers van het land” naar boven te werken: eerst Kim Il Sung, daarna Kim Jong Il en nu diens zoon Kim Jong Un.

Hereniging

Iemand die altijd heeft ontkend –en die dat nog steeds doet– dat de Kims bij het bezit van kernwapens op zelfverdediging uit zijn, is de Amerikaanse Koreakenner B. R. Myers. Voor hem staat vast dat ook Kim Jong Un uit is op een overwinning in de Koreaoorlog, en daarna de hereniging van noord en zuid wil forceren, maar dan met Pyongyang als overwinnaar. Werd de rakettest van vorige week vrijdag niet door de Noord-Koreanen omschreven als „weg naar de uiteindelijke zege”?

De hoogleraar koreanistiek hamert er zijn hele carrière al op dat het regime in Pyongyang wordt voortgedreven door extreem nationalisme met sterk racistische trekken, en niet zozeer communisme. Een nationalisme dat volgens Myers riekt naar het nazisme van Hitler.

Door massavernietigingswapens aan te schaffen, luidt de redering van Myers, is Kim Jong Un straks in staat Zuid-Korea te isoleren van de Amerikanen, omdat die onder schot kunnen worden gehouden met intercontinentale kernraketten.

Myers analyse is omstreden, collega’s van hem voelen meer voor de ”kat-in-het-nauwbenadering”, al sluiten ook zij niet uit dat die defensieve opstelling op enig moment kan omslaan in een offensief richting Zuid-Korea. Die is dan bedoeld om de hereniging van de Korea’s af te dwingen – op Noord-Koreaanse voorwaarden.

Wat is het juiste antwoord?

De internationale reacties na de opmerkelijke rakettest van de Noord-Koreanen gingn de afgelopen dagen alle kanten op. Vooral de officiële Amerikaanse commentaren waren uiteenlopend. Zo klonk er vanuit Washington andermaal een regelrechte dreiging met militair ingrijpen; even daarna toonde de Amerikaanse minister Rex Tillerson een witte zakdoek en bood een gesprek met de Noord-Koreanen aan. President Trump zelf bleef redelijk rustig: hij gaf China de schuld van deze ontwikkeling, omdat dit land de internationaal afgesproken strafmaatregelen tegen Pyongyang blijft afzwakken.

Daadkracht was er ook: Amerikaanse bommenwerpers vlogen deze week intimiderend rondjes boven Zuid-Korea, terwijl op de grond en op zee de VS en Zuid-Korea een heuse oorlogssituatie naspeelden.

De Republikeinse politicus Ted Cruz pleitte deze week in The Washington Post voor de versnelde bouw van een raketonderscheppingssysteem in de ruimte (”space based iterceptor”, SBI). „We moeten het belang van die raketten zo snel mogelijk zien te neutraliseren en dat kan door zo’n verdedigingssysteem”, aldus Cruz. Verder stelde hij voor om een grootscheeps propagandaoffensief te beginnen richting de kliek die Kim Jong Un omringt en die hem steunt. Leden van die elite hebben volgens Cruz steeds meer te lijden onder de achtervolgingswaanzin van Kim. Vermeende rivalen worden immers met enige regelmaat geëxecuteerd. „Dat biedt kansen om hen over te halen zich tegen Kim te keren.”

Ten slotte is er nog veel werk te doen als het gaat om het oprollen van illegale geldschieters van Pyongyangs nucleaire programma. Vooral op Chinees grondgebied is er een netwerk van financiers waarmee Pyongyang zaken doet – ondanks alle sancties van de internationale gemeenschap.

De rol van China bij de aanpak van de Noord-Koreanen is voor veel waarnemers cruciaal. Voormalig Amerikaans gezant voor de mensenrechten in Noord-Korea Jay Lefkowitz vindt dat zijn land de Chinezen moet overhalen meer te doen bij het droogleggen van Noord-Korea’s financieringsbronnen, om zo de verdere uitbouw van het kernwapenprogramma te tackelen. Waarom zijn de Chinezen zo onwillig? Lefkowitz weet het antwoord wel: „Omdat ze er niets voor voelen mee te werken aan het ontstaan van een verenigd Korea waarin Zuid-Korea en diens Amerikaanse bondgenoot het voor het zeggen hebben.” Washington doet er om die reden goed aan zijn ideaal van een verenigd Korea onder leiding van Seoul te laten varen. Dat zal Peking gewilliger maken om sancties mee te helpen handhaven, is Lefkowitz’ overtuiging.

De bekende Noord-Koreakenner Andrei Lankov gelooft niet meer in het opleggen van sancties. De Chinese grens is en blijft gatenkaas, en dat blijkt uit de ongekende Noord-Koreaanse economie groei, vorig jaar met bijna 4 procent, ondanks opgelegde strafmaatregelen.

Pyongyang overhalen om zijn kernwapens op te geven, kun je volgens hem ook vergeten: daar trappen de Noord-Koreanen niet in, tegen welke beloning dan ook. Een militaire aanval als antwoord acht ook hij te zot voor woorden, omdat dan Kims wraak richting buurland Zuid-Korea vernietigend zal zijn.

Maar er moet wel wat gebeuren en snel, vindt ook Lankov. Kim mag niet de vrije hand krijgen in het verder uitbouwen, verfijnen en –wie weet– uitbaten van zijn kernwapenarsenaal. ”Freeze” is het verlossende woord van Lankov: accepteer Noord-Korea als kernwapenstaat, maar bevries als het ware de bestaande capaciteit. Hoe dat kan? Door Kim Jong Un economische steun en allerlei concessies voor te houden in ruil voor een Noord-Koreaanse pas op de plaats wat betreft de verdere uitbouw van het kernwapenarsenaal. Of Kim daar dan wel mee zal instemmen? Ook Lankov heeft zijn aarzeling, maar ”freeze” is wat hem betreft nog de enige geloofwaardige optie die het proberen waard is.

Zelfde taal en toch anders

Mocht het ooit tot een hereniging komen van Noord- en Zuid-Korea, kunnen de inwoners elkaar dan nog wel verstaan? Noord en zuid zijn al 64 jaar gescheiden en doorliepen sinds 1953 totaal verschillende stadia: Zuid-Korea werd democratisch, keerde zich naar buiten en kreeg een relatief vrije samenleving. Noord-Korea is naar binnen gekeerd, de samenleving wordt extreem gecontroleerd en de cultuur is extreem ideologisch geladen.

Dat is terug te vinden in de taal, al wordt er in beide landen nog altijd Koreaans gesproken. Zo worden woorden er verschillend gespeld. De ”r” aan het begin van een woord is er nog wel in het noorden (zoals in ”ryori”, koken), maar niet meer in het zuiden (”yori”). Het Noord-Koreaans kent ook andere accenten en intonaties, klinkt eerder als een nationaal dialect van het Koreaans.

In het noorden zijn door het regime alle buitenlandse (vooral Engelse) woorden verwijderd en omgezet in Koreaanse versies. Grappig is dat via de Russische achterdeur sommige buitenlandse woorden toch weer binnenkwamen. Zo hebben ook Noord-Koreanen het over ”groupa” als ze een groep bedoelen, en een trekker heet er ”trak-tor”.

Van verrijking (of vervuiling) van de taal door internetgebruik, zoals dat in Zuid-Korea volop gebeurt, is in het nog altijd gesloten Noord-Korea geen sprake.

Liever pop- dan marsmuziek

De nog jonge Noord-Koreaanse dictator Kim Jong Un doet sinds zijn aantreden in 2013 er alles aan om de jongere generatie in zijn land achter zich te krijgen. Dat lukt nauwelijks, zeggen insiders. Jongeren in het stalinistisch bestuurde land interesseren zich niet in de rol van de staat en de pretenties van Kim en zijn familie laten hen koud. Jongeren zijn vooral bezig met geld verdienen op de zwarte markt, met het volgen van de laatste (buitenlandse) mode, in plaats van marsmuziek horen ze liever K3-achtige popmuziek (K-pop uit het zuiden) en: ze kijken stiekem naar illegale dvd’s vol films en soapseries uit Zuid-Korea. Het is eerder de oudere generatie die Kim Jong Un nog gelooft. In die zin is er volgens kenners sprake van een heuse generatiekloof.

Executieplaatsen in kaart gebracht

Noord-Korea is niet alleen berucht om zijn kernwapens, maar vooral om zijn wrede regime. Kenners weten het zeker: de huidige dictator Kim Jong Un gedraagt zich wreder dan zijn vader Kim Jong Il en zijn opa Kim Il Sung. Dat houdt mogelijk verband met gebrek aan sympathie onder de elite jegens „nieuwkomer” en „burgerventje” Kim.

Mocht Kim ooit voor een internationaal strafhof moeten verschijnen, dan is de bewijslast tegen hem overweldigend. Dat is mede dankzij het werk van tal van mensenrechtenorganisaties die de locaties van de vele strafkampen in kaart brengen. Van recentere datum is het documenteren van de executieplaatsen in het land. Daarvan zijn er inmiddels meer dan 300 gelokaliseerd. De meeste executies hebben plaats in de noordoostelijke provincie Hamgyong-bukdo, aan de grens met China. Van de 30.000 Noord-Koreaanse vluchtelingen die in Zuid-Korea leven, komt het merendeel uit deze regio.