Nietsdoen is geen optie. Wegkijken ook niet, zegt Elly van Ooijen van het team Ouderenmishandeling van Veilig Thuis Rotterdam Rijnmond (VTRR). „Een oudere kan even afhankelijk van anderen zijn als een kind. Desondanks vinden mensen het vanzelfsprekend om kindermishandeling aan de kaak te stellen, maar melden ze ouderenmishandeling in veel mindere mate.”

Er valt dus nog een wereld te winnen. Daarom vraagt VTTR donderdag extra aandacht voor de mishandeling van senioren in het kader van de Internationale Dag tegen Ouderenmishandeling. In hartje Rotterdam vindt een bijeenkomst voor zorgprofessionals plaats waarbij ontspoorde mantelzorgers centraal staan. Ouderenmishandeling is vaak het gevolg van overbelasting van de mantelzorger.

Van Ooijen vormt samen met drie collega’s het team Ouderenmishandeling van VTRR. VTRR is een advies- en meldpunt voor slachtoffers van huiselijk geweld en kindermishandeling in de leeftijd van 0 tot 100 jaar.

Bij VTRR, dat Rotterdam, de omliggende plaatsen en de Zuid-Hollandse eilanden bestrijkt, kwamen vorig jaar 230 meldingen van ouderenmishandeling binnen, 54 meer dan het jaar ervoor. In heel Nederland gaat het naar schatting om 200.000 ouderen. In circa de helft van de gevallen zijn kinderen of kleinkinderen de daders.

Wat gebeurt er na een telefoontje met VTRR?

„Soms volstaan eenvoudige adviezen als bezorgde buren, familieleden, mantelzorgers of zorgmedewerkers bij ons aankloppen. In de andere gevallen wordt er een melding gemaakt. Wanneer er sprake is van slachtoffers boven de 65, komt dit bij het ouderenteam terecht. Wij spreken vervolgens het vermeende slachtoffer. Wat is er gebeurd en wat is de winst of het verlies als we iets aan zijn situatie veranderen? Daarnaast kloppen we aan bij mensen uit de nabije omgeving, de huisarts, zorgverleners én de beschuldigde.

Uit al die versies proberen we een conclusie te trekken. Is er sprake van fysiek geweld, psychische mishandeling, verwaarlozing of financieel misbruik? Soms spreken de verhalen elkaar zo tegen dat een eensluidende conclusie onmogelijk is. Bijvoorbeeld bij een fikse familieruzie. Hoe dan ook, we gaan altijd na of de situatie van een kwetsbare oudere kan verbeteren.”

Wat zorgt voor meer veiligheid?

„Bij verwaarlozing is het uitbreiden van de zorg een optie. Daardoor is er ook meer controle. Bij financiële uitbuiting kun je denken aan het aanstellen van een bewindvoerder.”

Welke vorm van ouderenmishandeling komt veel voor in uw regio?

„In de helft van de gevallen is er sprake van financiële uitbuiting. Dan ziet de omgeving familieleden regelmatig boodschappen doen, maar blijkt de oudere zelf nauwelijks eten in huis te hebben of wordt er regelmatig gepind met de pas van opa of oma.

Het gaat vaak om een combinatie. Dan leidt uitbuiting of verwaarlozing tot geweld of het bedreiging van het slachtoffer. Een zoon waarschuwt zijn moeder dat ze haar kleinkinderen nooit meer zal zien als ze aan de bel trekt. Dit is een vorm van psychische mishandeling.”

Durven slachtoffers zelf aan de bel te trekken?

„Dit gebeurt bij de VTRR slechts af en toe. Er bestaat veel schaamte. Het valt ook niet mee om je eigen kind of kleinkinderen van iets ergs te beschuldigen.”

Daarom besteedt u extra aandacht aan ouderenmishandeling?

„Onder andere. Aandacht blijft nodig omdat deze vorm van mishandeling nog te weinig wordt onderkend. Daarnaast weten velen niet waar ze dit moeten melden.

We krijgen meer telefoontjes nadat de spotjes over ouderenmishandeling weer op tv te zien zijn geweest. Mensen vragen dan advies als ze vermoeden dat een oudere schade lijdt of dat zijn mantelzorger zijn taak verzaakt.

Tegelijkertijd aarzelen de nodige omstanders om VTRR te benaderen. „Kun je dat wel doen als het om een volwassene gaat? Wie ben ik om mij ermee te bemoeien?” vragen zij zich af.”

Een dag is snel voorbij. Hoe brengt u ouderenmishandeling de rest van het jaar onder de aandacht?

„We zijn onder andere van de partij tijdens wijkbijeenkomsten over veiligheid. Nadat brandweer en politie hun zegje hebben gedaan, komen wij aan het woord. Natuurlijk bereiken we hiermee vooral zelfredzame senioren. Maar zij hebben wel veel contacten met leeftijdsgenoten, ook met kwetsbare ouderen. Wij leggen uit welke signalen kunnen wijzen op mishandeling en geven tips om te voorkomen dat ze zelf in zo’n nare situatie terechtkomen.”

Wat zorgt voor het gevoel dat er iets niet is de haak is?

„Dat is divers. Omwonenden of thuiszorgmedewerkers merken bijvoorbeeld dat de mantelzorger overbelast is. Dan oogt die bijvoorbeeld overspannen, loopt degene voor wie hij zorgt op blote voeten buiten of wordt de oudere opgesloten in een onveilige omgeving.”

Ouderen, ook mensen met dementie, blijven tegenwoordig langer thuis wonen. Maakt u zich zorgen?

„Ja, daardoor neemt de kans op overbelasting van de mantelzorgers toe. Het is goed dat bij een zorgvraag eerst gekeken wordt naar het netwerk van de betrokkene. Tegelijkertijd is het zaak dat mantelzorgers om hulp vragen als een situatie hen boven het hoofd groeit. De praktijk is dat zij vaak laat aan de bel trekken.”

veiligthuisrr.nl, tel. 0800-2000