De Marokkaans-Nederlandse Saïd, voorganger in de Family of Christ Church in Haarlem, heeft Marokko een paar weken geleden bezocht. Hij wil niet met zijn achternaam in de krant, „want ik wil nog regelmatig naar Marokko reizen.”

Saïd ging naar zijn geboortestad Tanger, in het noorden van het land, en ontmoette daar diverse christenen. „Ik was hoopvol gestemd over wat ik in het nieuws had gehoord: christenen vormen een front richting de overheid en de overheid lijkt dit goed te vinden. Maar de broeders die ik sprak, vertelden me een ander verhaal. Het lijkt allemaal symboolpolitiek te zijn. De overheid wil tolerantie uitstralen, maar in werkelijkheid gebeurt er niets. Zij heeft niet gereageerd op de brief waarin christenen vragen om meer rechten, bijvoorbeeld het recht op eigen begraafplaatsen en op een eigen huwelijksceremonie.”

Veel christenen in het noorden zijn juist bang, merkte Saïd. „Ze zien moslims om zich heen radicaler worden. Ik zie dat ook terug in het straatbeeld. Toen ik Marokko verliet, zo’n 26 jaar geleden, had Tanger een meer Europese uitstraling. Maar tegenwoordig zie je veel mensen in radicaalislamitische kleding lopen. Hier en daar kom je iemand in een boerka tegen, maar de verkoop ervan zie je niet. Het is dan ook oorspronkelijk geen Marokkaanse kleding. Ze is geïmporteerd uit Pakistan en Afghanistan, net als de cultuur eromheen.

De bevolking van Marokko heeft haar identiteit gezocht in het moderne leven, maar is daarin teleurgesteld. Een goede rechtstaat, kans op een baan, het bleef allemaal uit. Nu zoekt ze haar heil in de islam en dat is een gelegenheid voor de islamitische leiders om hun agenda te bepalen en veel Marokkaanse ongeletterden mee te nemen.”

Saïd ziet spanning ontstaan tussen degenen die meer modernisering willen en de nieuwe beweging van strenge islamieten. „Je merkt en voelt dat in gesprekken met mensen. Daarom heeft de koning, denk ik, een nieuwe regering met verschillende politieke partijen gevormd.”

In het zuiden van het land ontmoette Saïd, die 22 jaar geleden tot geloof in Jezus kwam, christenen die zich vrijer voelen. „In Tanger heb je een paar groepen van zo’n 5 tot 25 christenen. In Casablanca zijn meer groepen, die ook groter zijn dan die in Tanger. De broeders die leidinggeven aan deze groepen zijn vrijmoediger. Eén ervan getuigt in filmpjes op YouTube van zijn geloof. Deze christenen zijn bezig een protestants kerkverband op te richten.”

Kerk in beweging

De kerk in Marokko groeit. „Vooral protestantse groepen worden groter. Rooms-katholieken doen bijna niet aan evangelisatie en amper iets aan missionair werk.”

Tegelijk ontbreekt het aan arbeiders in de wijngaard, aldus Saïd. „De kerk is in beweging, God werkt in Noord-Afrika. Marokko heeft intensieve evangelisatie nodig, maar daar ontbreekt het aan. Ik denk aan mijn islamitische zus bij wie ik op bezoek was. Er kwamen Amerikaanse evangelisten langs die haar vertelden over de gelijkenis van de verloren zoon en over Wie Jezus is. Tot mijn verrassing wilde ze graag dat de evangelisten nog eens langskomen.

Een ander voorbeeld: de vrouw van het Amerikaanse evangelistenechtpaar kwam in aanraking met een gescheiden moslima. Scheidingen komen heel veel voor in Marokko. De Amerikaanse luisterde naar haar verhaal en doordat ze gewoon present was, kwamen er steeds meer vrouwen naar de evangeliste toe. Inmiddels is er een vrouwengroepje ontstaan dat regelmatig Bijbelstudie doet.”

Trouwen en begraven

Wil de overheid uitstralen dat Marokko een land is waar godsdienstvrijheid heerst, christenen merken juist op hoogte- en dieptepunten in hun leven dat het anders ligt. Een huwelijk kan niet kerkelijk gesloten worden, maar moet plaatsvinden in aanwezigheid van moslimgetuigen. Begraven moet volgens de regels van de islam, anders mag een christen niet op de begraafplaats van zijn dorp of stad ter ruste worden gelegd.

„Een broeder die een tijdje terug overleed, is begraven in de noordelijke stad Ceuta, dat Spaans grondgebied is. Als je als christen toch begraven wordt op de islamitische begraafplaats, is de kans groot dat moslims juist met nadruk hun gebeden die bij het begraven horen, komen uitspreken.”

Op vakantie

De opkomst van de islam waarvan het straatbeeld in het noorden van Marokko en zeker in Tanger getuigt, is een ontwikkeling die Saïd ook terugziet onder Marokkanen in Nederland. „Ze nemen de islamitische levenstijl van hun familie in Marokko over nadat zij in dit land op vakantie zijn geweest. Die ontwikkeling baart mij zorgen. Het verbaast mij ook, want vanouds is Marokko helemaal geen islamitisch land. De drie berberstammen, die 80 procent van de bevolking uitmaken, waren vanouds grotendeels christelijk of soms ook joods.

Pas hoorde ik tijdens een bijeenkomst van Marokkaanse christenen in Utrecht een jongeman spreken uit een stam uit het Rifgebergte. Hij getuigde heel vrijmoedig over zijn geloof in Jezus en zei dat hij ontdekt had dat zijn wortels helemaal niet in de islam lagen, maar in het christendom en het jodendom.”

Erkenning

In Marokko kwam Saïd christenen van zowel de eerste als de tweede generatie tegen. De generaties sluiten niet altijd even goed op elkaar aan, merkte hij. „Christenen van de tweede generatie zijn zachter van karakter en meer stabiel. Ze zijn zachtmoediger, dat is het. De Bijbel spreekt niet voor niets over de zegen van generatie op generatie. Mensen met christelijke ouders zijn ook minder bang. Vooral zij willen meer vrijheid. De eerste generatie christenen worstelt vooral met haar nieuwe identiteit. Deze broeders en zusters willen een positie, erkenning. Het gaat er eigenlijk net zo aan toe als in de eerste christengemeente in het Bijbelboek Handelingen.”

De angst onder met name christenen van de eerste generatie kan hen verlammen „om een groter werk voor de Heer te doen”, vertelt Saïd. „Ze is wel enthousiast, maar tegelijk heel voorzichtig, omdat ze negatieve reacties uit haar omgeving vreest. Het collectivisme heerst nog steeds in Marokko. Het is een schaamtecultuur, in tegenstelling tot de schuldcultuur die je in Nederland aantreft. Wildvreemde mensen kunnen je op straat aanspreken op je geloof of je levensstijl. Vooral radicale moslims doen dat, net als de farizeeërs deden.”

Te min

Toch is de voorganger hoopvol over de toekomst van christenen in Marokko. „Ik zie hier in Haarlem hoe God werkt, soms dwars door culturele verschillen heen. Hij gebruikt daarvoor Nederlanders, allerlei Afrikanen en dus ook Marokkanen. Zo kan Hij ook in Marokko werken. Christenen in Nederland hoeven zich dus niet belemmerd te voelen om iets te doen voor Marokkanen in Marokko én in Nederland.” Saïd merkt dat Marokkanen hier nogal eens met de nek worden aangekeken. „Ze zijn als gastarbeider naar Nederland gekomen en hebben vaak weinig opleiding genoten. Hun kinderen en kleinkinderen hebben vaak wel gestudeerd en met díé mensen heb je te maken. Daarom komen er veel jonge mensen in onze Marokkaanse samenkomsten.”

Saïd vraagt zich voortdurend af waarom de kerk in Nederland de grote gemeenschap van Marokkanen negeert. „Waarom zou je Syriërs en Iraniërs wel warm onthalen in je kerk of bij je thuis en Marokkanen niet? Zijn ze te min?

Het feit dat de kerk deze groep negeert, zal grote gevolgen hebben. De kerk wordt in Nederland en Europa niet alleen geconfronteerd met een toenemende secularisatie, maar ook met een harde concurrent: de islam. Laten we de kansen die we nu hebben daarom niet missen.”

Zegen en angst

Voorganger Rachid uit Agadir, een stad aan de westkust van Marokko, is betrokken bij de groep christenen die in een brief aan de overheid vroeg om meer vrijheden. Hij noemt naast de huwelijksceremonie (zie: ”Christen in Marokko”) ook het islamitisch onderwijs dat christelijke kinderen op scholen verplicht zijn te volgen. „Wij vragen om facultatief onderwijs, zodat onze kinderen geen islamles meer hoeven te volgen. Gelukkig hebben we iemand bij het nationaal college voor de rechten van de mens in Marokko bereid gevonden om onze zaak richting de overheid te verdedigen.”

Rachid, die vanuit de islam tot de overtuiging kwam „dat Jezus de Christus is”, ziet dat „de Heere Zijn kerk zegent. Onze kerk is een kleine huisgemeente in een volkswijk in Agadir. De Heere zegent Zijn kerk en er zijn al verschillende huisgemeenten in diverse Marokkaanse steden ontstaan. Bij onze gemeente zijn zo’n zestig mannen en vrouwen aangesloten.”

Verschilt de situatie van christenen in Marokko van plaats tot plaats? „Nee”, antwoordt de voorganger. „Alles vindt in het geheim plaats, in huizen, uit angst voor extremisten en voor de gemeenschap om ons heen.”

Christenen in Marokko hebben een moeilijke weg te gaan, aldus Rachid. Wat christenen in Nederland kunnen doen? „We hebben het gebed tot God nodig, gebed om vertrouwen.”